استانداردهای معاملاتی در بازار سرمایه
عباس گمار کارشناس ارشد بازار سرمایه یکی از وظایف مقام ناظر بازار سرمایه هر کشور، اعمال قوانین، مقررات و بعضا محدودیت‌ها برای کنترل بازار و جلوگیری از اعمال فریبکارانه در زمان شکست بازار است. از محدودیت‌های اصلی در معاملات بورس تهران می‌توان به حداکثر حجم سفارش مجاز در هر معامله (Maximum Order Volume)، حداقل اندازه هر سفارش (Lot Size)، حداقل گام مجاز افزایش قیمت (Tick Size)، وجود دامنه مجاز نوسان و نحوه محاسبه آن و حجم مبنا اشاره کرد که در ادامه به تشریح برخی از این محدودیت‌های معاملاتی، مزایا، نواقص و راهکارهای حل آنها می‌پردازیم.
حجم سفارش
در بورس تهران، آستانه‌ای در تعداد سهم برای ورود هر سفارش وجود دارد که معامله‌گران موظف به رعایت آن هستند. این محدودیت در حجم هر سفارش برای سهام با قیمت پایین، سبب میشود که تعداد سفارش‌های ورودی به سیستم معاملاتی افزایش یابد و گاهی سبب مختل شدن سیستم معاملاتی مخصوصا در حرکت شتابان قیمت سهم‌های بازار شود. در واقع، در این شرایط، معامله‌گر برای خرید یا فروش سهم خود مجبور به ورود تعداد سفارش‌های بیشتری میشود. البته باید گفت که محدودیت حجمی در هر سفارش از اعمال فریبکارانه در بازار سرمایه می‌کاهد، اما با بررسی تاریخی حجم معاملات انجام شده برای برخی از سهام می‌توان این آستانه را تغییر داد، مشابه آنچه در بازارهای توسعه یافته صورت می‌پذیرد.
به‌عنوان مثال، محدودیت حجمی در بورس نزدک برابر با ۲۵هزارم کل سهام است که با درخواست فعالان بازار و بررسی گذشته سهم این مقدار قابل تغییر خواهد بود. از دیگر ابزارهای کنترل بازار هنگام ورود یا خروج شدید نقدینگی به آن می‌توان به محدودیت در ورود تجمعی سفارش‌ها به سیستم معاملات در بازارهای توسعه یافته اشاره کرد؛ به این صورت که در یک بازه زمانی، سیستم تنها تعداد مشخصی از سفارش‌ها را قبول می‌کند. این میزان در بورس نزدک معادل ۵/ ۹ میلیون سهم در هر ۵ ثانیه است. محدودیت در تعداد ورود سفارش‌ها برای هر معامله‌گر در بازه خاصی از زمان هم می‌تواند نقش موثری در کنترل هیجانات بازار داشته باشد. به‌عنوان مثال سیستم معاملاتی تنها یک سفارش از هر معامله‌گر در هر ۵ ثانیه را قبول کند و بقیه سفارش‌های ورودی به‌صورت خودکار مردود شود.
برای جلوگیری از دستکاری بازار نیز می‌توان حجم ورود هر سفارش را به تعداد خاصی محدود کرد. این تعداد را می‌توان به حداقل کارمزد ارتباط داد. به‌طوری که حداقل حجم مجاز در هر سفارش برابر با حجم کمترین کارمزد ممکن باشد تا از دستکاری قیمت جلوگیری شود. همین طور با ابزار کارمزدها می‌توان به کنترل بازار پرداخت. به‌عنوان مثال از مشتریانی که تعداد سفارش‌های زیاد و در حجم کم دارند کارمزدهای بیشتری گرفت.
حداقل گام افزایش مجاز قیمت
حداقل گام افزایش مجاز قیمت در سهام در بورس‌های دنیا به طُرق مختلف اعمال میشود، در حالی‌که در بورس ایران همه سهام صرف‌نظر از قیمت آن برابر با یک ریال است. به‌عنوان مثال، در بورس نیویورک، برای سهام با ارزش بیش از یک دلار برابر با ۰۱/ ۰ دلار (یک سنت) و سهام با ارزش کمتر از یک دلار ۰۰۰۱/ ۰ (۰۱/ ۰ تعداد و حجم در بورس چیست سنت) است.
تحقیقات در بازارهای مالی نشان داده است که اعمال گام‌های متفاوت می‌تواند به افزایش یا کاهش تحرک قیمت سهام در بازارهای ساکن منجر شود. علاوه بر این فعالان بازار به خصوص بازارگردان‌ها توانایی برنامه‌ریزی دقیق‌تری روی سود یا زیان احتمالی خود خواهند داشت. مثلا اگر در سهام با قیمت بالای ۱۰هزار ریال، گام تغییر قیمت از یک ریال به ۱۰۰ ریال تغییر یابد، کوچک‌ترین افزایش قیمت هر سهم، سود ۱۰۰ ریالی را برآورد خواهد کرد.
دامنه مجاز نوسان قیمت
اعمال محدودیت بر دامنه مجاز نوسان قیمت نیز از ابزارهای کنترلی بازار سرمایه ایران است که از نقدشوندگی بازار می‌کاهد و سبب ایجاد صفوف خرید و فروش میشود. این محدودیت دلیل اصلی ایجاد بازار که همان کشف قیمت تعادلی در کوتاه‌ترین زمان ممکن است را با تهدید و فرآیند تعیین قیمت از طریق عرضه و تقاضا را با کندی مواجه می‌کند. صفوف خرید و فروش، معامله‌گران تازه‌وارد به بازار را گمراه کرده، تحلیل در بازار را بی‌ارزش و این صفوف، معیار تصمیم‌گیری فعالان بازار می‌شوند.
به‌طوری که هر سهمی دارای صف خرید باشد ارزنده و هر سهم دارای صف فروش، غیر ارزنده تلقی خواهد شد. همین طور ایجاد صف در سهام از گردش نقدینگی در بازار کاسته و باعث حبس آن در صفوف مذکور میشود. البته، در سال‌های اخیر، تمهیداتی نظیر افزایش دامنه به ۱۰درصد و غیره به منظور رفع صفوف اندیشیده شده، اما شواهد موجود موید این موضوع است که سازوکارهای موجود، کافی نیست.
محاسبه قیمت مبنا
محاسبه قیمت مبنای سهام جهت اعمال دامنه نوسان مجاز روزانه در بورس کشور نیز با مشکل همراه است. قیمت کنونی براساس میانگین معاملات روز گذشته بوده که وضعیت دقیق بازار را در روز گذشته منعکس نمی‌کند. به‌عنوان مثال اگر در طول معاملات روز قبل سهم با قیمت‌های بالا معامله می‌شده و میانگین قیمت را با خود افزایش می‌دهد، اما در لحظات پایانی معاملات به علتی قیمت ریزش داشته باشد، این کاهش در آخرین قیمت معاملاتی در محاسبه دامنه نوسان مجاز قیمتی روز آتی اثری نمی‌گذارد. در بورس‌های توسعه یافته قیمت شروع معامله در هر روز برابر با آخرین قیمت معاملاتی دیروز است.
حجم مبنا
حجم مبنا نیز از ویژگی‌های بازار سهام ایران است؛ به این معنی که حداقل تعداد سهامی است که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم بتواند تا دامنه نوسان کامل رشد یا افت داشته باشد. این محدودیت نیز از کارآیی بورس کشور تعداد و حجم در بورس چیست کاسته و از به تعادل رسیدن سریع قیمت جلوگیری می‌کند. این موضوع در مواقعی که بازار با کاهش نقدینگی مواجه است، خود را با شدت بیشتری نشان می‌دهد. نمونه موفقی از حذف حجم مبنا در بازار ایران را می‌توان فرابورس ایران نام برد که حجم مبنا در این بازار برابر یک است.
حجم مبنا در بورس چیست؟
حجم مبنـا، حداقل تعداد سهام یک شرکت است که باید در طول روز، معامله شود تا قیمت آن سهم، بتوانـد براساس سقف دامنه نوسان، افزایش یا کاهش یابد.
به گزارش ایبِنا، درصورتی که تعداد سهام معامله شده یک شرکت در طول روز، کمتر از حجم مبنا باشد، به همان نسبت درصد نوسان قیمت آن سهم نیز کاهش خواهد یافت. در تعداد و حجم در بورس چیست حال حاضر، حجم مبنای شرکت های پذیرفته شده در بورس، ۰۰۰۸/۰ «هشت ده هزارم» است «این عدد کنترل شود»، بنابراین، اگر به عنوان مثال تعداد کل سهام یک شرکت پذیرفته شده در بورس ۲۰ میلیون سهم باشد، تنها درصورتی قیمت سهام این شرکت در طول یک روز می تواند ۴ درصد افزایش یا کاهش داشته باشد که حداقل ۱۶ هزار سهم شرکت الف در طول روز، مورد داد و ستد قرار گیرد.
۱۶۰۰۰=۰.۰۰۰۸*۲۰۰۰۰۰۰۰
هدف از تعیین حجم مبنا، این است که سرمایه گذاران اطمینان داشته باشند نوسانات قیمت سهام، در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخص و قابل توجهی سهام صورت گرفته است، چرا که در غیر اینصورت، معامله حتـی چند عدد سهم یک شرکت، می تواند قیمت سهام این شرکت در بورس را تحت تأثیر قرار داده و منجر به ایجاد قیمت های غیرواقعی و کاذب در بورس شود.
حجم مبنا در بورس چیست؟
حجم مبنـا، حداقل تعداد سهام یک شرکت است که باید در طول روز، معامله شود تا قیمت آن سهم، بتوانـد براساس سقف دامنه نوسان، افزایش یا کاهش یابد.تعداد و حجم در بورس چیست
به گزارش ایبِنا، درصورتی که تعداد سهام معامله شده یک شرکت در طول روز، کمتر از حجم مبنا باشد، به همان نسبت درصد نوسان قیمت آن سهم نیز کاهش خواهد یافت. در حال حاضر، حجم مبنای شرکت های پذیرفته شده در بورس، ۰۰۰۸/۰ «هشت ده هزارم» است «این عدد کنترل شود»، بنابراین، اگر به عنوان مثال تعداد کل سهام یک شرکت پذیرفته شده در بورس ۲۰ میلیون سهم باشد، تنها درصورتی قیمت سهام این شرکت در طول یک روز می تواند ۴ درصد افزایش یا کاهش داشته باشد که حداقل ۱۶ هزار سهم شرکت الف در طول روز، مورد داد و ستد قرار گیرد.
۱۶۰۰۰=۰.۰۰۰۸*۲۰۰۰۰۰۰۰
هدف از تعیین حجم مبنا، این است که سرمایه گذاران اطمینان داشته باشند نوسانات قیمت سهام، در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخص و قابل توجهی سهام صورت گرفته است، چرا که در غیر اینصورت، معامله حتـی چند عدد سهم یک شرکت، می تواند قیمت سهام این شرکت در بورس را تحت تأثیر قرار داده و منجر به ایجاد قیمت های غیرواقعی و کاذب در بورس شود.
استانداردهای معاملاتی در بازار سرمایه
عباس گمار کارشناس ارشد بازار سرمایه یکی از وظایف مقام ناظر بازار سرمایه هر کشور، اعمال قوانین، مقررات و بعضا محدودیت‌ها برای کنترل بازار و جلوگیری از اعمال فریبکارانه در زمان شکست بازار است. از محدودیت‌های اصلی در معاملات بورس تهران می‌توان به حداکثر حجم سفارش مجاز در هر معامله (Maximum Order Volume)، حداقل اندازه هر سفارش (Lot Size)، حداقل گام مجاز افزایش قیمت (Tick Size)، وجود دامنه مجاز نوسان و نحوه محاسبه آن و حجم مبنا اشاره کرد که در ادامه به تشریح برخی از این محدودیت‌های معاملاتی، مزایا، نواقص و راهکارهای حل آنها می‌پردازیم.
حجم سفارش
در بورس تهران، آستانه‌ای در تعداد سهم برای ورود هر سفارش وجود دارد که معامله‌گران موظف به رعایت آن هستند. این محدودیت در حجم هر سفارش برای سهام با قیمت پایین، سبب میشود که تعداد سفارش‌های ورودی به سیستم معاملاتی افزایش یابد و گاهی سبب مختل شدن سیستم معاملاتی مخصوصا در حرکت شتابان قیمت سهم‌های بازار شود. در واقع، در این شرایط، معامله‌گر برای خرید یا فروش سهم خود مجبور به ورود تعداد سفارش‌های بیشتری میشود. البته باید گفت که محدودیت حجمی در هر سفارش از اعمال فریبکارانه در بازار سرمایه می‌کاهد، اما با بررسی تاریخی حجم معاملات انجام شده برای برخی از سهام می‌توان تعداد و حجم در بورس چیست این آستانه را تغییر داد، مشابه آنچه در بازارهای توسعه یافته صورت می‌پذیرد.
به‌عنوان مثال، محدودیت حجمی در بورس نزدک برابر با ۲۵هزارم کل سهام است که با درخواست فعالان بازار و بررسی گذشته سهم این مقدار قابل تغییر خواهد بود. از دیگر ابزارهای کنترل بازار هنگام ورود یا خروج شدید نقدینگی به آن می‌توان به محدودیت در ورود تجمعی سفارش‌ها به سیستم معاملات در بازارهای توسعه یافته اشاره کرد؛ به این صورت که در یک بازه زمانی، سیستم تنها تعداد مشخصی از سفارش‌ها را قبول می‌کند. این میزان در بورس نزدک معادل ۵/ ۹ میلیون سهم در هر ۵ ثانیه است. محدودیت در تعداد ورود سفارش‌ها برای هر معامله‌گر در بازه خاصی از زمان هم می‌تواند تعداد و حجم در بورس چیست نقش موثری در کنترل هیجانات بازار داشته باشد. به‌عنوان مثال سیستم معاملاتی تنها یک سفارش از هر معامله‌گر در هر ۵ ثانیه را قبول کند و بقیه سفارش‌های ورودی به‌صورت تعداد و حجم در بورس چیست خودکار مردود شود.
برای جلوگیری از دستکاری بازار نیز می‌توان حجم ورود هر سفارش را به تعداد خاصی محدود کرد. این تعداد را می‌توان به حداقل کارمزد ارتباط داد. به‌طوری که حداقل حجم مجاز در هر سفارش برابر با حجم کمترین کارمزد ممکن باشد تا از دستکاری قیمت جلوگیری شود. همین طور با ابزار کارمزدها می‌توان به کنترل بازار پرداخت. به‌عنوان مثال از مشتریانی که تعداد سفارش‌های زیاد و در حجم کم دارند کارمزدهای بیشتری گرفت.
حداقل گام افزایش مجاز قیمت
حداقل گام افزایش مجاز قیمت در سهام در بورس‌های دنیا به طُرق مختلف اعمال میشود، در حالی‌که در بورس ایران همه سهام صرف‌نظر از قیمت آن برابر با یک ریال است. به‌عنوان مثال، در بورس نیویورک، برای سهام با ارزش بیش از یک دلار برابر با ۰۱/ ۰ دلار (یک سنت) و سهام با ارزش کمتر از یک دلار ۰۰۰۱/ ۰ (۰۱/ ۰ سنت) است.
تحقیقات در بازارهای مالی نشان داده است که اعمال گام‌های متفاوت می‌تواند به افزایش یا کاهش تحرک قیمت سهام در بازارهای ساکن منجر شود. علاوه بر این فعالان بازار به خصوص بازارگردان‌ها توانایی برنامه‌ریزی دقیق‌تری روی سود یا زیان احتمالی خود خواهند داشت. مثلا اگر در سهام با قیمت بالای ۱۰هزار ریال، گام تغییر قیمت از یک ریال به ۱۰۰ ریال تغییر یابد، کوچک‌ترین افزایش قیمت هر سهم، سود ۱۰۰ ریالی را برآورد خواهد کرد.
دامنه مجاز نوسان قیمت
اعمال محدودیت بر دامنه مجاز نوسان قیمت نیز از ابزارهای کنترلی بازار سرمایه ایران است که از نقدشوندگی بازار می‌کاهد و سبب ایجاد صفوف خرید و فروش میشود. این محدودیت دلیل اصلی ایجاد بازار که همان کشف قیمت تعادلی در کوتاه‌ترین زمان ممکن است را با تهدید و فرآیند تعیین قیمت از طریق عرضه و تقاضا را با کندی مواجه می‌کند. صفوف خرید و فروش، معامله‌گران تازه‌وارد به بازار را گمراه کرده، تحلیل در بازار را بی‌ارزش و این صفوف، معیار تصمیم‌گیری فعالان بازار می‌شوند.
به‌طوری که هر سهمی دارای صف خرید باشد ارزنده و هر سهم دارای صف فروش، غیر ارزنده تلقی خواهد شد. همین طور ایجاد صف در سهام از گردش نقدینگی در بازار کاسته و باعث حبس آن در صفوف مذکور میشود. البته، در سال‌های اخیر، تمهیداتی نظیر افزایش دامنه به ۱۰درصد و غیره به منظور رفع صفوف اندیشیده شده، اما شواهد موجود موید این موضوع است که سازوکارهای موجود، کافی نیست.
محاسبه قیمت مبنا
محاسبه قیمت مبنای سهام جهت اعمال دامنه نوسان مجاز روزانه در بورس کشور نیز با مشکل همراه است. قیمت کنونی براساس میانگین معاملات روز گذشته بوده که وضعیت دقیق بازار را در روز گذشته منعکس نمی‌کند. به‌عنوان مثال اگر در طول معاملات روز قبل سهم با قیمت‌های بالا معامله می‌شده و میانگین قیمت را با خود افزایش می‌دهد، اما در لحظات پایانی معاملات به علتی قیمت ریزش داشته باشد، این کاهش در آخرین قیمت معاملاتی در محاسبه دامنه نوسان مجاز قیمتی روز آتی اثری نمی‌گذارد. در بورس‌های توسعه یافته قیمت شروع معامله در هر روز برابر با آخرین قیمت معاملاتی دیروز است.
حجم مبنا
حجم مبنا نیز از ویژگی‌های بازار سهام ایران است؛ به این معنی که حداقل تعداد سهامی است که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم بتواند تا دامنه نوسان کامل رشد یا افت داشته باشد. این محدودیت نیز از کارآیی بورس کشور کاسته و از به تعادل رسیدن سریع قیمت جلوگیری می‌کند. این موضوع در مواقعی که بازار با کاهش نقدینگی مواجه است، خود را با شدت بیشتری نشان می‌دهد. نمونه موفقی از حذف حجم مبنا در بازار ایران را می‌توان فرابورس ایران نام برد که حجم مبنا در این بازار برابر یک است.
اگر حجم مبنا پر نشود چه می شود؟ پر نشدن حجم مبنا در بورس
حتما بارها دیده اید که یک سهام حجم مبنا پر نکند و حجم معاملات آن از حجم مبنا تعیین شده کمتر باشد، اگر علاقه مند هستید بدانید در صورت پر نشدن حجم مبنا در بورس چه می شود، در این مقاله همراه داتیس نتورک باشید.
پر نشدن حجم مبنا در بورس یک اتفاق معمول در بازار سرمایه است زیرا اگر حجم معاملات روزانه یک سهم کمتر از حجم مبنای تعیین شده توسط سازمان بورس باشد در این صورت اصطلاحا گفته می شود “مبنا پر نکرده است”.
حجم مبنای هر سهم به تعداد کل سهام شرکت بستگی دارد و چون تعداد سهام شرکت ها باهم متفاوت است حجم مبنا هم در شرکت های مختلف متفاوت می باشد.
اگر حجم مبنا پر نشود چه می شود؟
سازمان بورس به منظور تعادل شیب تند روند های صعودی و نزولی اقدام به اعمال حجم مبنا کرد و در واقع اصلی تعداد و حجم در بورس چیست ترین هدف اعمال حجم مبنا معقول سازی روند قیمتی سهام شرکت های داخل بورس بود.
حجم مبنا طبق تعداد کل سهام شرکت مشخص می شود.
هرچه شرکت بزرگتر باشد و تعداد سهام شرکت بیشتر باشد، حجم مبنای آن هم بیشتر خواهد بود.
بر همین اساس شرکت های بزرگتر کمتر دچار نوسانات قیمتی می شوند.
همانطور که گفته شد هدف حجم مبنا جلوگیری از نوسانات غیرمعمول و کاذب قیمت سهم می باشد.
قبل از بررسی این سوال که ” اگر حجم مبنا پر نشود چه می شود؟” باید درباره قیمت معامله و قیمت پایانی توضیحاتی را ارائه دهیم.
قیمت پایانی در واقع میانگینی از قیمت های معامله شده سهم در ساعات معاملاتی و در یک روز معاملاتی طبق حجم معاملات می باشد و به زبان ساده قیمت پایانی سهم براساس میانگین وزنی قیمت سهم در طول یک روز معاملاتی، تعیین میشود.
قیمت معامله: قیمت معامله به آخرین قیمتی که در تابلو مورد معامله قرار می‌گیرد میگویند.
حجم مبنای هر سهم به تعداد کل سهام شرکت بستگی دارد و چون تعداد سهام شرکت ها باهم متفاوت است حجم مبنا هم در شرکت های مختلف متفاوت می باشد.
سازمان بورس به منظور تعادل شیب تند روند های صعودی و نزولی اقدام به اعمال حجم مبنا کرد و در واقع اصلی ترین هدف اعمال حجم مبنا معقول سازی روند قیمتی سهام شرکت های داخل بورس بود.
اما اگر در معاملات بورسی سهمی حجم مبنایش پر نشود چه می شود؟
ما در ادامه قصد داریم به بررسی موضوع پر نشدن حجم مبنا در معاملات یک سهم بورس بپردازیم. همراه داتیس نتورک باشید.
پر نشدن حجم مبنا در بورس
همانطور که اشاره کردیم حجم مبنا طبق تعداد کل سهام شرکت مشخص می شود و هرچه شرکت بزرگتر باشد و تعداد سهام شرکت بیشتر باشد، حجم مبنای آن هم بیشتر خواهد بود.
بر همین اساس شرکت های بزرگتر کمتر دچار نوسانات قیمتی می شوند.
همانطور که گفته شد هدف حجم مبنا جلوگیری از نوسانات غیرمعمول و کاذب قیمت سهم می باشد.
اگر حجم مبنا Fill نشود چه می شود؟
در صورتی که در معاملات یک سهم حجم مبنای آن سهم پر نشود، به همان نسبت درصد نوسان قیمت آن سهم کم خواهد شد و قیمت پایانی هم بر همین اساس محاسبه و در نهایت در سامانه معاملات ثبت میگردد.
رابطه حجم مبنا و حجم معاملات
اگر میزان حجم معاملات سهم دست کم برابر با حجم مبنا باشد، در این صورت قیمت پایانی سهم را همان میانگین موزون محاسبه شده، در نظر میگیرند و در سامانه معاملات ثبت میگردد.
در صورتی که میزان حجم معاملات سهم کمتر از حجم مبنا باشد به اندازه همان مقدار نسبت، از مقدار کاهش یا افزایش قیمت سهم هم کم میشود و قیمت پایانی هم بر همین اساس محاسبه و در نهایت در سامانه معاملات ثبت میگردد.
پس وقتی مقدار معاملات سهم از حجم مبنا کمتر باشد، مقدار و درصد افزایش یا کاهش قیمت سهم نیز کمتر از حداکثر میزان افزایش یا کاهش تعیین شده براساس مقررات خواهد بود.
امیدواریم مقاله بررسی وضعیت در صورت پر نشدن حجم مبنا در بورس برای شما عزیزان مفید بوده باشد.
دیدگاه شما