شاخص چیست؟ و انواع شاخص ها کدامند؟
هر فردی که کم و بیش اخبار بورس را پیگیری می کند تا به حال بارها و بارها شنیده است که مثلا شاخص بورس امروز با ۵۰۰ واحد رشد به ۷۵۰۰۰ واحد رسید و یا شاخص بورس تهران امروز ۱۰۰۰ واحد افت کرد.
شاخص چیست؟ و انواع شاخص ها کدامند؟ شاخص یا INDEX نیز عددی است که بیانگر وضعیت کلی بورس و روند رشد و یا افت این بازار می باشد. ما در بورس فقط یک شاخص نداریم بلکه چند شاخص مختلف داریم که هرکدام از آنها وضعیت بورس را از جنبه خاصی به ما نشان می دهد و محاسبه هرکدام از این شاخص ها از طریق فرمول متفاوتی صورت می گیرد.
شاخص کمیتی است که نماینده چند متغیر همگن می باشدو وسیله ای برای اندازه گیری و مقایسه پدیده هایی است که داری ماهیت و خاصیت مشخصی هستند که بر مبنای آن می توان تغییرات ایجاد شده در متغیر های معینی را در طول یک دوره بررسی نمود. از انواع شاخص میتوان شاخص کل، شاخص قیمت و شاخص هم وزن، شاخص مالی، شاخص صنعت و … اشاره کرد.
شاخص کل:
تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس است. برای درک ساده تر مفهوم شاخص کل، فرض کنید که شما از سهام تمام شرکتهای بورسی هرکدام ۱ عدد سهم را خریداری کنید. در این صورت تغییرات شاخص کل بورس برابر با میزان بازدهی سهام شما خواهد بود.
نام دیگر شاخص کل، شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX) است که امحاسبه آن با فرمول لاسپیرز انجام می شود.
شاخص هم وزن:
شاخص هم وزن در سال 1393 در بازار بورس ایران به یک باره سر بر آورد تا در اختیار سرمایه گذاران فعال بازار بورس و سرمایه قرار گیرد تا در این فرآیند سرمایه گذاران بر پایه آموزش تحلیل تکنیکال و آموزش تحلیل بنیادی با دقت نظر بیشتری نسبت به ورود و خروج نقدینگی و نیز وضعیت کلی بازار بورس و سرمایه بهترین تصمیم را بگیرند.
شاخص کل هم وزن، در واقع زیرمجموعه‌ای از شاخص کل است. درواقع شاخص کل هم وزن از دل شاخص کل قیمت بدست آمده است
تفاوت شاخص هم وزن با شاخص بورس
تفاوت میان شاخص کل بورس با شاخص هم وزن در این مورد است که وزن شرکت ها در شاخص هم وزن چندان تأثیر گذار نیست و سرمایه آن ها یکسان در نظر گرفته می شود و تأثیر افزایش و کاهش سود و قیمت سهام شرکت ها در شاخص در واقع به یک میزان تأثیر خود را می نهد.
پس شاخص هم وزن میانگین بازدهی شرکت ها را با ضریب یکسان مورد محاسبه قرار می دهد و آن ها را در نمودار نشان می دهد. با آموزش تحلیل تکنیکال و آموزش تحلیل بنیادی می توان از این اعداد و ارقام بیشتری بهره وری را داشت.
نکته دیگر اینکه در شاخص هم وزن تمام شرکت های بزرگ و کوچک یکسان و با یک دید در نظر گرفته می شوند. زمانی که شاخص هم وزن منفی است، بیانگر این مسئله است که بازدهی بیش از نصف شرکت های بازار رو به کاهش رفته است و زمانی که شاخص هم وزن مثبت باشد، بیانگر رشد بازدهی بیش از نصف شرکت های بازار است. این در حالی است که در شاخص کل بورس این احتمال وجود دارد که اکثر شرکت ها بازدهی منفی داشته باشند، اما مثبت بودن چند شرکت بزرگ به تنهایی کافیست که شاخص کل بورس مثبت گردد و این برخلاف شاخص هم وزن است که بر اساس میزان بازدهی اکثر شرکت ها و نه بر اساس سرمایه بیشتر مثبت و منفی بورس نشان داده می شود؛ لذا شاخص هم وزن قابل اعتماد تر است.
فرمول لاسپیرز :
(ارزش جاری بازار سهام*تعداد سهام منتشره) تقسیم بر (ارزش پایه سهام*تعداد سهام در سال پایه)* عدد 100
شاخص قیمت
این شاخص نیز یکی از اصلی ترین شاخص های بورس است. این شاخص بیانگر روند عمومی قیمت سهام همه شرکتهای پذیرفته در بورس اوراق بهادار است. پس اگر مثلا شاخص قیمت بورس در ۱ سال ۲۰ درصد رشد داشته باشد به این معنی است که سطح عمومی قیمت ها در بورس در ۱ سال گذشته به طور متوسط ۲۰ درصد رشد داشته است.
تفاوت عمده این شاخص با شاخص کل این است که در شاخص قیمت، فقط قیمت سهام شرکتهای بورسی در فرمول شاخص مورد محاسبه قرار می گیرد. در صورتی که در شاخص کل علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکتها هم در محاسبه شاخص لحاظ می شد. در این شاخص نیز مثل شاخص کل، وزن شرکت ها در تاثیر آنها بر شاخص اهمیت دارد. یعنی هرچه شرکت بزرگ تر باشد (سرمایه آن بیشتر باشد) تاثیر آن بر شاخص قیمت بیشتر است.
شاخص صنعت
فرمول محاسبه آن، همانند محاسبه شاخص کل می باشد و نشان دهنده تغییرات در ارزش سهام شرکت های صنعتی می باشد و برای هر صنعت به طور جداگانه محاسبه می گردد.
شاخص مالی
فرمول محاسبه آن، همانند محاسبه شاخص کل می باشد و نشان دهنده تغییرات در ارزش سهام شرکتهای سرمایه گذاری میباشد.
شاخص شرکت
فرمول محاسبه آن همانند محاسبه شاخص کل قیمت می باشد و برای هر شرکتی بطور جداگانه محاسبه می گردد و برای محاسبه آن شاخص هر شرکتی را در بدو ورود 100 تعیین نموده اند.
شاخص 50 شرکت برتر یا tx-50 (به روش میانگین ساده)
معمولا هر سه ماه یکبار، 50 شرکت برتر در بورس اوراق بهادار معرفی می گردند. شاخص tx-50 نشان دهنده میانگین قیمت سهام 50 شرکت برتر می باشد. محاسبه این شاخص به روش محاسبه شاخص داو جونز میباشد. به عبارتی در این محاسبه، تعداد سهام منتشره شرکت تاثیر داده نمیشود و تنها از جمع قیمت سهام 50 شرکت تقسیم بر تعداد آنها (تعدیل شده ) بدست می آید. ( این تعداد در اولین روز محاسبه یعنی ابتدای سال 1379 عدد 50 بوده که بعد ها به تدریج تعدیل شده) شاخص tx-50 نیز در موارد زیر باید تعدیل شود. یعنی عدد 50 در مخرج را باید به گونه ای تغییر داد تا تاثیر تفاوت قیمت بر شاخص به خاطر موارد زیر خنثی گردد.
مواردی که شاخص مذکور تعدیل میشود عبارتند از:
- در صورت افزایش سرمایه به هر روشی (چه آورده و چه اندوخته)
- ورود و خروج شرکتها از لیست 50 شرکت برتر در پایان هر سه ماه
- تجزیه و تجمیع سهام
شاخص 50 شرکت برتر tx-50 (به روش میانگین موزون)
این شاخص نیز بوسیله تغییرات ارزش سهام 50 شرکت برتر محاسبه می شود ولی طرز محاسبه آن به روش میانگین موزون (روش لاسپیرز) می باشد و تعداد سهام منتشره شرکتها در محاسبه آن تاثیر گذار است.
محاسبه شاخص های مختلف بر اساس فرمول های قراردادی انجام می گیرد و هر شاخصی بنا بر داده ها و فرمول مورد استفاده می تواند گویای تغییرات خاصی باشد. لذا به غیر از شاخص کل قیمت که نشان دهنده تغییرات قیمت کلیه شرکتها می باشد مابقی شاخص ها بنا بر نوع محاسبه و شرکتهایی که در آن مورد محاسبه قرار می گیرند باید تفسیر شوند. حال که تا حدودی با نحوه محاسبه شاخص های مختلف آشنا شدیم لازم است با توجه به اینکه سهام چه شرکتهایی در شاخص مورد نظر تاثیر گذار بوده اند تفسیر لازم را از شاخص مورد نظر داشته باشیم.
شاخص بورس اهرمی تاثیر گذار بر روند قیمتی سهام
چرا ما به تحلیل شاخص بورس نیاز داریم؟ تمام تحلیل هایی که معامله گر برای پیدا کردن سهام مستعد رشد انجام می‌دهد. برای این است که احتمال موفقیت سیگنال را بیشتر کند؛ یعنی قیمتی را شناسایی کند. که احتمال رشد سهم بسیار بیشتر از ریزش آن باشد. یکی از آیتم‌های که می‌تواند خرید معامله گر را مطمئن کند. توجه به وضعیت بازاری است که سهام مورد نظر در آن بازار قرار دارد. وضعیت بازار را برای ما، شاخص ها مشخص می‌کنند. و می‌توانیم با بررسی شاخص ها، از آنها در خرید و فروش های خود کمک بگیریم. من، محمد علی نوبخت مدرس کالج تی بورس در این مقاله به بررسی شاخص ها خواهم پرداخت. با ماه همراه باشید.
شاخص چیست؟
شاخص، معیاری است برای مقایسه حال حاضر بازار با گذشته آن و وضعیت بازار را از زمان مبدا تا لحظه آخر به ما نشان می‌دهد. شاخص های متعددی در بازار بورس و فرابورس وجود دارد. که هر کدام نکته و مفهم خاصی را به ما گوشزد می‌کند. و می‌توانیم از آن ها در تحلیل برای خرید سهام استفاده کنیم.
در ادامه در دو بخش متفاوت به بررسی انواع شاخص ها خواهیم پرداخت با ما همراه باشید.
بخش اول: انواع شاخص ها
انواع شاخص ها در بازار بورس و فرابورس عبارتند از:
شاخص کل بورس
شاخص کل فرابورس
شاخص کل هم وزن
شاخص صنعت
شاخص سهام آزاد شناور
شاخص ۵۰ شرکت فعالتر
شاخص کل بورس
میتوان گفت مشهور ترین شاخص، شاخص کل است. که وضعیت بازار را نشان می‌دهد. و وقتی صحبت از افت یا رشد شاخص در اخبار شنیده میشود منظور همین شاخص کل بورس است. تنها سهامی که در بازار بورس قرار دارند بر روی این شاخص تاثیر گذار هستند. و شرکت هایی که در بازار فرابورس قرار دارند شاخص مختص به خود را دارند. به این شاخص، شاخص میانگین هم گفته میشود. به این دلیل که با رشد یا ریزش آن میتوان میانگین بازدهی (سود یا زیان) سرمایه گذاران در بازار را تعیین کرد. به طور مثال وقتی در یک سال شاخص از ۱۰۰ هزار واحد موفق شود به ۱۵۰ هزار واحد برسد یعنی سرمایه گذاران موفق شده اند. به طور میانگین ۵۰ درصد سود در یک سال کسب کنند. از نام های دیگر این شاخص میتوان به شاخص بازده نقدی، شاخص TEDPIX و شاخص قیمت اشاره کرد.
نحوه محاسبه شاخص کل بورس
شاخص کل بر اساس ارزش سهام است و رشد و ریزش آن نشان دهنده کم یا زیاد شدن میانگین ارزش کل سهام بازار بورس است.
ارزش هر شرکت = تعداد نحوه محاسبه شاخص کل کل سهام شرکت × قیمت پایانی آخرین روز
ارزش کل بازار بورس = جمع ارزش شرکت های بورس
در عکس بالا نحوه محاسبه ارزش هر سهم و ارزش کل بازار توضیح داده شد. با توجه به اینکه قیمت سهام در هر روز کاری، ممکن است رشد یا ریزش داشته باشد. ارزش هر شرکت در هر روز می‌تواند کم یا زیاد شود و دلیل رشد یا ریزش های روزانه شاخص کل همین تغییرات قیمتی است.
شاید برای شما این سوال پیش آمده باشد که عدد هر روز شاخص کل به چه صورت محاسبه میشود؟
در عکس زیر نحوه محاسبه شاخص کل توضیح داده شده است.
آیا تاثیر سهام بر روی شاخص کل یکسان است؟
خیر، با توجه به اینکه تعداد کل سهام شرکت و همچنین قیمت شرکت ها با هم متفاوت است. پس تاثیر سهام هم بر روی آن یکسان نیست. با ذکر یک مثال به توضیح این آیتم خواهیم پرداخت. در عکس بالا اطلاعات دو شرکت فولاد و سنیر نمایش داده شده است. که از ضرب تعداد کل سهام شرکت در قیمت پایانی آخرین روز میتوان ارزش هر نماد را محاسبه کرد که در قسمت ارزش بازار هم درج شده است.
ارزش شرکت فولاد حدود ۵۸ هزار میلیارد تومان میباشد در حالتی که سنیر ارزشی حدود ۲۸۰ میلیارد دارد. با توجه به اینکه ارزش شرکت فولاد بسیار بیشتر از شرکت سنیر است. تاثیر فولاد بر روی شاخص کل هم به همان اندازه بیشتر است و سهام شرکت های بورسی با توجه به ارزشی که دارند بر روی سهام تاثیر گذار خواهند بود. به طور مثال اگر چند شرکت تاثیر گذارمثبت باشند اما باقی سهام منفی باشند شاخص کل مثبت خواهد بود. و بلعکس اگر سهام های تاثیر گذار منفی باشند اما کل بازار مثبت باشد شاخص کل منفی خواهد بود.
آیا معاملات بلوکی بر روی شاخص تاثیر گذار است؟
وقتی حجم بسیار زیادی قرار باشد در یک نماد مورد معامله قرار بگیرد برای اینکه این حجم زیاد، بر روی قیمت سهم تاثیر زیادی نگذارد، با نظارت سازمان بورس یک نماد با عدد ۲ در تابلو جداگانه در بازار خرده فروشی باز خواهد شد. (مانند چکاپا ۲ و شاملا ۲) و فروشنده و خریدار در این نماد معاملات خود را انجام می‌دهند. به این معاملات، معاملات بلوکی گفته میشود و این نوع معاملات بر روی شاخص کل تاثیر گذار هستند.
مزایا معایب شاخص کل
شاخص کل، نشان دهنده ارزش بازار است. وضعیت کلی بازار به به ما نشان نمی‌دهد.
شاخص کل، نشان دهنده ورود و خروج نقدینگی است.
شاخص کل، نشان دهنده ورود و خروج معامله گران به بازار است.
شاخص کل فرابورس
شاخص کل فرابورس، دقیقا مانند شاخص کل بورس میباشد. با این تفاوت که برای سهام بازار فرابورس استفاده میشود. و فقط سهام بازار فرابورس در این بازار تاثیر گذارند. میتوان گفت این شاخص در اکثر مواقع دنبال کننده شاخص کل بورس خواهد بود. و برای تحلیل آن نیازی به استفاده از شاخص فرابورس نیست و همان شاخص کل بورس کفایت می‌کند.
شاخص کل هم وزن
بزرگی یا کوچکی شرکت ها تاثیری در شاخص کل هم وزن نخواهد داشت. و همه سهام به یک اندازه بر روی این شاخص تاثیر گذارند. یعنی به همان اندازه که فولاد بر روی شاخص تاثیر می‌گذارد سنیر هم تاثیر خواهد داشت. این طور در نظر بگیرید که ارزش تمامی سهام برابر است. مبدا این شاخص ۱ فرودین ۱۳۹۳ است و مبنا اولیه این شاخص ۱۰۰۰۰ واحد در نظر گرفته شده است. مهم ترین مزایا این شاخص این است که وضعیت کلی بازار را به ما نشان می‌دهد. یعنی اگر بیشتر سهام بازار مثبت باشند این شاخص مثبت خواهد شد. و بالعکس بیشتر سهام بازار منفی باشد شاخص هم منفی خواهد شد.
شاخص صنعت
نحوه محاسبه شاخص صنعت دقیقا همانند شاخص کل است. با این تفاوت که برای هر صنعت به طور جداگانه محاسبه خواهد شد. با استفاده از این شاخص متوجه وضعیت هر صنعت خواهید شد. و می‌توانید صنعت های در حال رشد را شناسایی و اقدام به خرید آنها کنید.
شاخص سهام آزاد شناور
پیش از آنکه شاخص سهام آزاد شناور را بررسی کنیم. باید با مفهوم سهام شناور آشنایی داشته باشیم. سهام شناور به تعداد سهام از کل سهام شرکت گفته میشود که در حال گردش است یعنی قابلیت خرید و فروش دارد. همانطور که در عکس بالا می‌بینید اطلاعاتی وارد شده که در سایت سازمان بورس قابل مشاهده است. از تعداد کل سهام این شرکت ۵۰ میلیون سهم قابل معامله است. و باقی این سهام بلوکه است و قابلیت خرید و فروش ندارد که این سهام در دست سهامداران عمده قرار دارد. نحوه محاسبه این شاخص دقیقا همانند شاخص کل است. با این تفاوت که برای وزن دهی سهام، به جای استفاده از تعداد کل سهام شرکت از سهام شناور استفاده میشود..
شاخص ۵۰ شرکت فعالتر
همانطور که از اسم این شاخص پیداست، وضعیت ۵۰ شرکت فعال بازار را نشان می‌دهد. ۵۰ شرکت فعال به نحوه محاسبه شاخص کل این صورت انتخاب میشود که شرکت هایی که در بازه های ۳ ماهه بیشترین تعداد روزهای داد و ستد را داشته باشند جز شرکت های فعال محسوب می‌شوند. این شاخص به دو روش محاسبه میشود روش اول به صورت میانگین ساده است. (شاخص هم وزن) و روش دوم به صورت میانگین موزون میباشد که همانند شاخص کل محاسبه میشود
بخش دوم: تحلیل شاخص ها
تحلیل شاخص کل
تحلیل شاخص کل، اصلی ترین شاخص بازار است. و باقی شاخص ها تاثیر بسیار زیادی از این شاخص خواهند گرفت. و روند تکنیکالی این شاخص برای معامله گران از اهمیت بسیار زیادی برخوردار خواهد بود. در ادامه انواع روند شاخص کل را بررسی خواهیم کرد. در عکس بالا قسمت زرد رنگ روند تکنیکالی صعودی شاخص کل را می‌بینید. در این بازه ها خرید سهم ریسک بسیارکمی دارد و اکثر سهام رشد قیمت را نیز خواهند داشت. بیشتر فعالیت معامله گران حرفه ای در این روند ها خواهند بود. و با تمام سرمایه خود نیز در بازار به خرید و فروش خواهند پرداخت. در این تصویر روند نزولی شاخص کل را مشاهده می‌کنید. معامله گران حرفه ای کمترین فعالیت را، در این بازار ها دارند و خرید سهام در این بازار ها ریسک بسیار زیادی به همراه خواهد داشت.
وقتی با این روند در شاخص کل بورس مواجه شدیم میتوان دو روش را پیش گرفت:
۱- خروج کل سرمایه
در این روش معامله گر هیچ فعالیتی در بازار نخواهد داشت. و کل سرمایه معامله گر یا از پرتفوی خارج میشود یا بر روی اوراق مطمئن سرمایه گذاری میشود.
۲- خروج مقداری از سرمایه
در این روش معامله گر ۵۰ تا ۷۰ درصد سرمایه خود را از بازار خارج می‌کند. و با باقی مانده سرمایه اقدام به خرید و فروش می‌کند. با این روش سرمایه معامله گر دچار زیان شدید نخواهد شد. در تصویر بالا روند تکنیکالی رنج را مشاهده می‌کنید. به این نوع بازارها، بازار کم قدرت هم گفته میشود. بهتر است معامله گر در این بازار در تحلیلگری، بسیار سخت‌گیرتر باشد و خرید و فروش های زیادی نداشته باشد. همچنین در این نوع بازار ها بهتر است اقدام به خرید سهامی کرد که تاثیر کمتری بر روی شاخص کل دارند. مانند سهم های صنعت های کوچک مانند صنعت غذایی، دارو و زراعت.
استراتژی کلی شاخص ها
حالت اول: روند شاخص کل بورس صعودی
میتوان گفت تمامی شاخص ها با کمی تاخیر یا تعجیل از شاخص کل پیروی خواهند کرد. و از همین رو وقتی شاخص کل صعودی باشد میتوان اقدام به خرید سهام بازار کرد. وظیفه اصلی معامله گر در هر بازاری متفاوت است. در بازار صعودی معامله گر وظیفه دارد که بیشترین سود ممکن را از بازار بگیرد. و در بازار نزولی وظیفه اصلی معامله گر، حفاظت از آن سود است. به این نکته هم باید دقت کرد که شاخص در کدام قسمت از موج صعودی خود قرار دارد در ابتدای موج هست یا در میانه موج. به طور مثال در تصویر بالا مشاهده می‌کنید که شاخص در ابتدای موج قرار دارد. در این بازه حتما باید در واچ لیست معامله گر، شرکت های بزرگ بازار که تاثیر زیادی بر روی شاخص دارند، قرار داشته باشند. زیرا رشد قیمت این شرکت ها باعث شده که شاخص از روند رنج به روند صعودی تبدیل شود. و خرید این سهام در این منطقه تکنیکالی می‌تواند سود بسیار خوبی داشته باشد. تصویر بالا شاخص را پس از یک رشد بسیار زیاد نشان می‌دهد. در این محدوده بهتر است بسیار محتاط تر عمل کرد؛ زیرا هر لحظه امکان شروع یک ریزش شارپی وجود دارد. در این محدوده باز هم بهتر است سراغ سهام بزرگ بازار بروید. زیرا این دسته سهام قابلیت نقد شوندگی بهتری نسبت به سایر سهام دارند. به اصطلاح در این سهام گرفتار صف های فروش نخواهید شد.
حالت دوم: شاخص کل نزولی یا رنج، ولی شاخص هم وزن بورس صعودی
در بالا گفته شد در زمان هایی که شاخص کل در وضعیت نزولی یا رنج قرار دارد بهتر است معامله گر از بازار دور باشد. یا فعالیت کمتری در بازار داشته باشد. سوالی که ایجاد میشود این است در این وضعیت بهتر است معامله گر اقدام به خرید چه سهامی بکند؟ در زمان هایی که شاخص کل صعودی نیست ممکن است شاخص هم وزن روند صعودی داشته باشد. این وضعیت به ما می‌گوید که سهام بزرگ بازار در وضعیت نزولی یا رنج هستند. اما سهام کوچک بازار روند صعودی دارند و میتوان اقدام به خرید آنها کرد. پس در این وضعیت بهتر است سراغ سهام کوچک بازار بروید سهامی که در صنعت هایی مانند غذایی، دارو، زراعت و قندی ها قرار دارند.
حالت سوم: شاخص کل بورس نزولی شاخص هم وزن نزولی اما شاخص صنعت صعودی
ممکن است بازار در وضعیتی قرار بگیرد که هم شاخص کل هم شاخص هم وزن روند نزولی یا رنجی را داشته باشند. در این مواقع باید سراغ شاخص صنایع رفت. صنعت هایی در بازار بورس وجود دارد که هم ارزش بسیار کمی دارند. و تاثیر بسیار کمی بر روی شاخص کل دارند. همچنین تعداد سهام آن صنعت کم است و از همین رو تاثیری بر روی شاخص هم وزن هم ندارند. و اگر این دسته از سهام روند صعودی را در پیش بگیرند فقط از طریق شاخص آن صنعت می‌توانید این سهام را شناسایی کنید. پس در بازار نزولی (شاخص کل و شاخص هم وزن) سراغ شاخص صنایع بروید و صنعت های صعودی را شناسایی و اقدام به خرید آن ها کنید. در تصویر بالا نمودار شاخص کل و شاخص صنعت قند و شکر را مشاهده می‌کنید. همانطور که می‌بینید شاخص کل در اواخر اسفند ماه روند صعودی خود را آغاز کرد. اما شاخص صنعت قند و شکر حدود یک ماه زودتر این روند را آغاز کرد. در این فاصله حدودا یک ماه، شرکت های این صنعت رشد قیمت بسیار خوبی را تجربه کردند. و در آن زمان می‌توانستیم با بررسی شاخص صنایع، این صنعت را شناسایی و اقدام به خرید شرکت های این صنعت کرد
در مورد کدام یک از شاخص های بورس جهانی زیر اطلاعات کمتری دارید؟
نتیجه گیری شاخص های بورس
ما برای خرید هر شرکت عوامل داخلی تاثیر گذار بر روی همان شرکت را بررسی می‌کنیم. مانند تحلیل بنیادی، تحلیل تکنیکال و تحلیل رفتار شناسی؛ اما وضعیت بازاری که سهام معامله گر در اون بازار قرار دارد. قطعا بر روی رشد یا ریزش قیمت سهام شرکت تاثیر گذار است و نباید به آن بی اهمیت بود. بررسی روند قیمتی سهام در گذشته نشان داده است حتی شرکت هایی که عوامل داخلی بسیار مناسبی داشته اند. اما در بازار نزولی قرار داشتند، نتوانستد رشد قیمت را تجربه کنند و بلعکس وضعیت بازار باعث ریزش قیمت آن شرکت ها هم شده است. در این مقاله وضعیت شاخص ها را به طور کامل با هم بررسی کردیم. در صورت تمایل پس از خواندن کامل مقاله به دو سوال زیر پاسخ بدید: ۱- آیا بررسی شاخص نحوه محاسبه شاخص کل ها در شناسایی سهام مستعد رشد کمکی به معامله گر می‌کند؟ ۲- شاخص ها به چه اندازه در رشد یا ریزش قیمت سهام شرکت ها تاثیر گذارند؟
نحوه محاسبه شاخصهای اصلی بورس تهران
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی نحوه محاسبه شاخصهای اصلی بورس تهران را مورد ارزیابی قرار داد.
به گزارش خبرگزاری مهر ، دفتر مطالعات اقتصادی این مرکز با بیان این مطلب که شاخص اصلی بورس تهران، در آذرماه 1387 از شاخص قیمت به شاخص بازده کل (شاخص قیمت و بازده نقدی) تغییر یافته است، افزود: به طور کلی بالا بودن نرخ تورم، بالا بودن نرخ سود انتظارات پایین بودن نسبت به PIE و نقش بالای سود نقدی در بازده کل سهام از جمله دلایل تغییر شاخص بیان شده است.
این در حالی است که عدم تطابق حرکت شاخص با حرکت نحوه محاسبه شاخص کل قیمت ها، سردرگمی سهامداران و کاهش اعتماد بر شاخص از جمله انتقادات وارده بر شاخص جدید که این مسائل موجب شده اند کارکرد شاخص به عنوان نماگر رویه کلی بازار در پرده ابهام قرار گیرد.
مرکز پژوهشهای مجلس افزود: با توجه به اهمیت حیاتی وجود اطلاعات در بازارهای مالی ضروری است که شاخص قیمت برای تمامی روزهای کاری بورس از تاریخ انقطاع آن در آذرماه 1387 تاکنون محاسبه و منتشر شود. البته از آنجا که محاسبه شاخص برای تمامی ساعات معاملاتی دشوار است پیشنهاد می شود حداقل شاخص قیمت بر مبنای قیمت روزانه (قیمت آغازین ، پایانی و یا میانگین این دو) محاسبه شده و در اختیار فعالان بازار قرار گیرد.
این کار، عملا امکان انتخاب یکی از دو شاخص قیمت یا بازده کل را برای فعالان بازار فراهم می کند. در صورت عدم امکان محاسبه شاخص برای زمان های گذشته پیشنهاد می شود که بررسی طراحی شاخص جدیدی با تاریخ مبنا و عدد مبنای جدید (مثلا 1391 و با مبنای 10,000 ) در دستور کار سازمان قرار گیرد. لازم به ذکر است که عدد مبنای شاخص جدید لازم نیست حتما 100 باشد بلکه می توان عدد دیگری را مبنا قرار داد. در نظر گرفتن عدد 10,000 به عنوان مبنا موجب می شود شاخص طراحی شده با شاخص های موجود همخوانی بیشتری داشته باشد.
از سوی دیگر شرکت مدیریت فناوری بورس تهران که مسئولیت محاسبه اطلاعات شاخص را دارد؛ باید طی گزارش های تحلیلی، هرگونه تغییر در پایه شاخص را همراه با دلایل تغییر به مدیریت ارشد بورس گزارش دهد و سازمان بورس نیز گزارش های فوق الذکر را از طریق سایت سازمان در اختیار فعالان بازار قرار دهد.
همچنین با توجه به اینکه حسابرسی شاخص از جمله اموری است که می تواند اطمینان به شاخص را افزایش دهد. در این راستا پیشنهاد می شود در ادوار زمانی مشخص، حسابرسی شاخص توسط یک گروه مستقل و بی طرف از حسابرسان که سابقه کافی در محاسبات مربوط به شاخص داشته باشند؛ انجام شود تا به مدیران بورس و نیز فعالان بازار این اطمینان داده شود که شاخص ها به درستی محاسبه شده اند و تعدیل های لازم در پایه شاخص ها صورت پذیرفته است.
به علاوه ضرورت دارد از طریق آموزش سهام داران به ویژه سهامداران ناآگاه و غیرحرفه ای ، رابطه بین تغییرات شاخص و تغییرات قیمت سهام به صورت شفاف تبیین شود تا سهام داران دچار سوء برداشت نشوند. در این راستا ارائه اطلاعات از نحوه محاسبه شاخص ها و نیز انتشار گزارش از تغییرات در پایه شاخص ها یا دیگر رویدادهای مرتبط با شاخص راهگشا خواهد بود.
مرکز پژوهشهای مجلس در ادامه پیشنهاد کرد که سازمان بورس بررسی های لازم جهت راه اندازی صندوق های شاخص (index fund)را انجام داده و در صورت عدم وجود موانع شرعی، اقتصادی و اجرایی زمینه تاسیس این صندوق ها را فراهم کند زیرا ایجاد چنین صندوق هایی که یک سبد با ترکیب سهام تمام شرکت های بورسی (البته در مقیاس کوچک تر) را بین سرمایه گذاران توزیع می کنند مفید خواهد بود و سرمایه گذاران می توانند به راحتی به میزان بازده شاخص کل سود کسب کنند و از این رو معیار قرار دادن شاخص بورس به عنوان نماگر بازدهی موضوعیت پیدا می کند.
نحوه محاسبه شاخص کل
در كل، به معناي نمودار يا نشان دهنده، يا نماينده ميباشد . ، (INDEX) كلمه شاخص ، كميتي است كه نماينده چند متغير همگن مي باشد و وسيله اي براي اندازه گيري و مقايسه پديده هايي است كه داراي ماهيت و خاصيت مشخصي هستند ، كه بر مبناي آن ميتوان ، تغييرات ايجاد شده در متغيرهاي معيني را در طول يك دوره ، بررسي نمود.
محاسبه شاخص براي هر شركت ، صنعت يا گروه يا دسته ، امكان پذير است و مي توان آن را محاسبه نمود . براي محاسبه شاخص ، يك سال را به عنوان سال مبنا يا پايه فرض كرده و پس از تقسيم ارزش جاري ، بر ارزش مبنا ( ارزش سال پايه ) ، آن را در عدد 100 ضرب مي كنيم . عدد بدست آمده ، شاخص آن گروه يا دسته مورد نظر را به ما نشان مي دهد . در هر بازار بورس اوراق بهاداري ، ميتوان بنا بر احتياج و كارايي شاخصهاي زيادي را تعريف و محاسبه نمود . در تمام بورس هاي دنيا نيز ، شاخص هاي زيادي براي گروهها و شركتهاي مختلف محاسبه مي شود . بعنوان مثال تغييرات 30 شركت صنعتي 20 شركت حمل و نقل و ( DOW &JONES) در بازار سهام امريكا شاخص داو جونز تغييرات سهام خارج از بورس را نشان مي دهد ( NASDAQ 15 )شركت خدماتي را نشان ميدهد ويا شاخص نزدك .
ديگر شاخصهاي معروف برخي از بورسهاي دنيا عبارتند از :
بورس نيويورك ۲۵۰ S&P كه براي 250 شركت محاسبه مي شود و ۵۰۰ S&P كه براي 500 شركت محاسبه مي شود . بورس لندن ( FTSE) توكيو (NIKIIE) و ( TOPIX ) آمستردام (AEX ) فرانسه (CAC) و آلمان ( DAX ) مي باشد . كه شاخص هاي -TOPIX-NASDAQ-S&P موزون مي باشند .
در بورس اوراق بهادار تهران نيز ، شاخص هاي زيادي محاسبه مي گردد ، كه هر شخص يا گروهي بنا به نياز خود از آنها استفاده ميكند
.شاخص كل قيمت (TEPIX)
شاخص كل قيمت ، كه مخفف كلمه TEHRAN PRICE INDEX می باشد . يكي از اصلي ترين شاخصهاي بورس اوراق بهادار تهران است كه روش محاسبه آن بر اساس فرمول زير (فرمول لاسپيرز ) انجام ميگيرد .
<( ارزش جاري بازار*تعداد سهام منتشره)تقسيم بر(ارزش پايه سهام*تعداد سهام در سال پايه)>* عدد 100 كه در اين محاسبه سال پايه سال 1369 ميباشد . اين شاخص گوياي آن است كه ارزش كل بازار ، نسبت به سال پايه ، يا همان سال 1369 ، چند برابر شده . فرضا شاخص 12700 نشان مي دهد ، كه ارزش بازار نسبت به سال 1369 كه سال پايه مي باشد ، 127 برابر گرديده است . شاخص كل قيمت ، در بورس تهران براي سه گروه محاسبه مي شود كه عبارتند از:
۱ - شاخص قيمت كل بازار : كه در محاسبه آن قيمت سهام تمام شركتهاي معامله شده تاثير داده ميشود .
۲ - شاخص قيمت تالار اصلي : كه در محاسبه آن فقط قيمت سهام شركتهاي معامله شده در تابلو اصلي تاثير داده ميشود .
۳ - شاخص قيمت تالار فرعي : كه در محاسبه آن فقط قيمت سهام شركتهاي معامله شده در تابلوي فرعي تاثير داده ميشود .
ويژگيهاي شاخص كل قيمت عبارتند از :
۱ - موزون بودن : بدين معنا كه ، چون در محاسبه آن ، ارزش سهام در تعداد سهام منتشره ضرب ميگردد ، پس تغييرات قيمت سهام بر اساس تعداد سهام منتشر شده شركتها ، در شاخص تاثير گذار است . يعني هر چقدر تعداد سهام منتشره شركت بيشتر باشد ، تغييرات قيمت سهم مورد نظر تاثير بيشتري بر روي شاخص خواهد گذاشت .
۲ - جامع بودن : اين شاخص، به لحاظ اينكه بر اساس تغييرات سهام تمام شركتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار ، محاسبه ميگردد ، لذا خصوصيت جامع بودن را داراست .
۳ - در دسترس بودن : شاخص كل قيمت ، به لحاظ اينكه بصورت لحظه اي توسط سازمان بورس اوراق بهادار محاسبه و در اختيار افراد قرار مي گيرد ، لذا داراي خصوصيت در دسترس بودن ميباشد .
موارد تعديل شاخص كل قيمت
شاخص كل قيمت در موارد زير تعديل ميگردد و در حقيقت تغييرات ناشي از موارد زير در مقدار شاخص اثري ندارد.
۱ - ورود و خروج شركتها :به هنگام ورود و خروج شركتها ، به دليل افزايش يا كاهش ارزش جاري سهام ، اصولا ارزش پايه سهام تعديل مي گردد ، تا تغييري در عدد شاخص حاصل نشود . به عبارتي با افزايش صورت كسر در مخرج آن تغييري مي دهند ، تا حاصل تقسيم صورت بر مخرج تغيير نكند .
۲ - افزايش سرمايه از طريق آورده و يا مطالبات سهامداران :
به علت اينكه با افزايش سرمايه از طريق آورده و يا مطالبات سهامداران ، ارزش جاري سهام افزايش مي يابد ، لذا در اين موارد نيز ، ارزش پايه سهام ، بايد به گونه اي تعديل گردد تا تغييري در عدد شاخص حاصل نگردد
۳ - ادغام شركتها : در صورت ادغام دو يا چند شركت ، در هم ، نيز مي بايست در ارزش پايه سهام تغيير داده شود ، تا عدد شاخص تغييري نكند .
ولي در برخي موارد نيازي به تعديل شاخص نمي باشد كه اين موارد عبارتند از :
۱ - افزايش سرمايه از محل اندوخته :زيرا در اين حالت ، همان مبلغ اندوخته كه متعلق به سهامداران بوده ، بصورت سهام جديد به آنها داده ميشود ، پس تغييري در حقوق صاحبان سرمايه اتفاق نيفتاده ، لذا در اين حالت نيازي به تعديل شاخص نيست .
۲ - تجزيه و تجميع سهام : در اين حالت نيز تنها تعداد سهام منتشره تغيير يافته و چون به تناسب ان قيمت سهم نيز تغيير مي يابد ، لذا نيازي به تعديل شاخص نيست . البته لازم به ذكر است كه در ايران عملا اينكار امكان پذير نيست و ارزش اسمي هر سهم بطور ثابت 1000 ريال ميباشد .
۳ - پرداخت سود نقدي : در اين حالت نيز چون اصولا به تناسب پرداخت سود نقدي ، قيمت سهام نيز ، كاهش مي يابد ، لذا نيازي به تعديل عدد شاخص نيست .
آیا بورس با یک تحول بزرگ روبروست؟
اقتصاد 24- مجید عشقی، رئیس سازمان بورس می گوید: پیشنهاداتی برای بهبود شاخص کل در حال بررسی است و ممکن است شاخص جدیدی منتشر شود تا قابل اعتماد باشد و وضعیت فعلی را بهتر نشان دهد. فعالان بازار سهام انتقادات بسیار جدی به عملکرد شاخص جهانی بورس و نوعی شاخص‌سازی از سوی دولت و متولیان بازار سرمایه دارند، چرا که اگرچه به گفته وزیر اقتصاد، بر اساس عملکرد شاخص جهانی بورس عملکرد بورس از ابتدای سال جاری تاکنون حدود 16 درصد بوده است اما پرتفوی سهامداران حکایت از اصلاح جدی و کاهش سرمایه مردم در بورس داشت.
دولت با کنترل چند سهم بزرگ که تاثیر زیادی بر شاخص کل بورس دارند از ریزش شاخص کل جلوگیری کرد اما بیش از 90 درصد نمادهای بورسی با افت حدود 20 تا 30 درصدی مواجه شدند. این در حالی است که برخی نمادها حتی 50 درصد افت را تجربه کردند، بنابراین بازدهی کل شاخص بورس نمی تواند معیار مناسبی برای ارزیابی وضعیت بورس باشد.
اما اگر بخواهیم به تغییرات شاخص کل بورس اشاره کنیم، می توان گفت که به طور کلی می توان سه نوع شاخص در بازار سرمایه داشت و در نهایت شاخصی که هم قیمت و هم قیمت را منعکس کند. سود نقدی از سوی دیگر، هر یک از این شاخص ها را می توان به روش های مختلفی محاسبه کرد، برای مثال، رایج ترین روش ها «وزن- ارزش» یا «هم وزن» است.
اولین شاخصی که در بورس تهران در سال 1395 محاسبه کردند، از نوع «شاخص قیمت» بود، یعنی فقط از قیمت سهام تبعیت می کند. دومین شاخصی که در سال 77 در بورس محاسبه کردند از نوع «بازده نقدی» بود و فقط سود نقدی سهام را منعکس می کند. شاخص سوم اما در همان سال 77 از نوع کل بود یعنی هم قیمت سهم و هم سود نقدی را دنبال می کند. در حالی که سایر شاخص‌ها در سال‌های 1387 و 1392 معرفی شدند، اما اساساً این شاخص‌ها نیز نسخه‌های متفاوتی از شاخصهای گذشته بودند که هیچ‌کدام نمی‌توانند وضعیت بازار سهام را به درستی نشان دهند. حال باید دید آیا شاخص جدید کارایی لازم را خواهد داشت یا خیر.
چرا دولت شروع به نمایه سازی می کند؟
فردین آقا ساغری کارشناس بازار سهام در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه در 10 سال اخیر تغییراتی در شاخص های بورس رخ داده است، اظهار داشت: در میان این تغییرات شاخص کل و شاخص هم وزن اضافه شد. شاخص کل هم وزن که سود سهام شرکت ها را در نظر می گیرد تا حدودی نشان دهنده بازدهی بازار با محاسبه سود شرکت ها است و همچنین شاخص کل که قبلاً شاخص قیمت بوده است که با تغییراتی مواجه شده است. .
وی افزود: این در حالی است که در همه بازارهای مالی شاخص قیمت وجود دارد، یعنی نوسانات قیمت ملاک آنهاست، بدون توجه به سود تقسیمی، این یکی از نکاتی است که در 10 سال گذشته در بورس ایجاد شده است. به عبارت دیگر، شاخص کل بازار سهام یک معیار برای ارزیابی وضعیت نوسانات بازار سهام است. البته هر چه این افزایش و کاهش بیشتر باشد، این موضوع توجه تمامی ذینفعان و فعالان بازار را به خود جلب می کند.
آقا بزرگی بیان کرد: این تغییرات به ویژه اگر روند بلندمدت و یک سویه منفی یا مثبت باشد، توجه نهادهای قانونگذاری مانند مجلس، نهادهای نظارتی و دولت ها را به عنوان مثال وزیر جلب می کند. اقتصاد از بازدهی 16 درصدی بورس در این مدت خبر داد، اما در عمل بیش از 95 درصد نمادهای بورسی و بازارهای کالایی با زیان مواجه هستند، بنابراین شاخص کل بورس معیار خوبی برای سنجش وضعیت است. بازار سهام
این مدیر بورس افزود: بر همین اساس است که می بینیم دولت همیشه شاخص را کنترل می کند و به همین دلیل است که این روزها اصطلاح شاخص سازی در بورس زیاد شنیده می شود.- 30 شرکت بزرگ هستند که وزن بیشتری دارند. بیش از شاخص کل، بنابراین مدیران بازار می توانند با کنترل و دستکاری قیمت سهام بزرگ، شاخص کل را مثبت نگه دارند، اما اکثر سهام در بازار سهام تمایل به ریزش دارند.
وی ادامه داد: البته ذکر این نکته ضروری است، شاخص قیمت 30 شرکت بزرگ یا 50 شرکت بزرگ در سطح جهان وجود دارد، اما به دلیل اینکه تعداد این شرکت ها و وزن آنها در محاسبه شاخص کل بیش از حد معمول است. بنابراین این تاثیر بر وضعیت بازار سرمایه و همچنین دید فعالان بازار بسیار مهمتر است.
بیشتر بخوانید: آیا شاخص بورس خارج می شود؟
آقا بزرگی تصریح کرد: با توجه به این وضعیت شاخص کل، متولیان بازار تنها به فکر وضعیت شاخص کل هستند و برای عامه مردم در صدا و سیما نحوه محاسبه شاخص کل و رسانه ها این شاخص کل ملاک کارآمدی یا کارایی در نظر گرفته می شود. از دست دادن شاخص کل . بورس اگر این موضوع مشکل داشته باشد.
این کارشناس بازار سهام با اشاره به نمونه ای از دستکاری حرکت بورس توسط متولیان، اذعان داشت: ابهاماتی در رابطه با دستکاری در بازار وجود دارد که مثلاً وقتی می خواهید نمادی را بازگشایی کنید، اعلام می شود. ساعت 10 صبح منتشر می شود و پس از آن برای اطلاع از قیمت، نماد قابل معامله نیست، اما با موردی مواجه هستیم که نمادی پنج دقیقه پس از پایان ساعت معاملاتی باز شده است. بلافاصله یا بر خلاف روال عادی که معمولاً ناظر تجاری خودش تصمیم می گیرد متوقف شد. عرضه و تقاضا را ارزیابی می کند و زمانی که به یک سطح رسید، معاملات را در محدوده معمول و مستمر تایید می کند، در موارد دیگر مشاهده شده است که حتی یک نماد چند روزی است که باز می شود اما در نهایت قیمت کشف نشده است. .
وی تصریح کرد: این سوالات از جمله سوالاتی است که ممکن است این تردید را ایجاد کند که به نحوی در زمانی که شاخص بالا یا مثبت است و یا برعکس زمانی که شاخص بسیار منفی است، شاید سعی شود نمادهایی از آن افزایش قابل توجه بازگشایی شود و یا خنثی شود. فهرست مطالب. کاهش قابل توجه ناشی از بازگشایی نمادها، مواردی بود که در گذشته می توانست مبنای این صحبت ها قرار گیرد که در بازار گفته می شود کل شاخص بورس توسط دولت یا متولیان بازار کنترل می شود.
آقا بزوری خاطرنشان کرد: چنین موضوعاتی سوالات متعددی را به وجود آورد، همچنین گاهی دیده می شود در روزی که شاخص مثبت است برخی نمادها حرکت خاصی ندارند اما در روزی که شاخص منفی است مشاهده می شود که برخی شرکتها مثبت می‌شوند، بدون هیچ تغییری در روند انتشار اطلاعات یا وضعیت عملکرد شرکت رخ داده است، چنین اتفاقاتی به ما یادآوری می‌کند که شاید هدف بازارسازان این نوع سهام، کنترل بازار باشد.
این فعال بازار سهام گفت: شاید هدف نهایی این باشد که شاخص را به هر نحوی کنترل کنیم تا شرایطی که در سال 1398 پیش آمده رخ ندهد و بورس به کندی و به طور مستمر رشد کند، بنابراین سهامداران وقتی به طور مثال مقایسه می کنند بورس از ابتدای سال اتفاق نیفتاده، پرتفوی آنها مطابق با شاخص کل حرکت و رشد نکرده است، زیرا شاخص به نوعی کنترل شده است، اما سهام آنها با زیان مواجه شده است.
وی با اشاره به اینکه نحوه محاسبه شاخص کل بورس نیاز به اصلاحات جدی دارد، افزود: در حال حاضر بورس ظرفیت و ظرفیت اصلاحات از جمله تغییرات حول شاخص کل را دارد که در این راستا اگر قرار است شاخص جدیدی به بازار عرضه شود. به بازار اضافه شود، باید وضعیت کلی بازار را منعکس کند تا دیدی درست و کلی به سهامداران، فعالان بازار، مدیران بازار و همچنین عموم مردم بدهد، نه اینکه ابهامات مربوط به کنترل یا شاخص‌سازی ادامه پیدا کند. با شاخص جدید وجود داشته باشد. ، یا تشدید شود.
آقا بزرگی تصریح کرد: این کار باید با مطالعه انجام شود و از شاخص هایی که در بورس های دیگر وجود دارد به نحوی استفاده شود و از تجربیاتی که بازارهای مالی مختلف دنیا در این زمینه داشته اند استفاده شود تا بهترین ها به دست آید. اصلاحات به بهبود روند معاملات بورس کمک می کند، با توجه به اینکه بازار سهام در سطح با ارزشی قرار دارد و حجم معاملات نیز رو به افزایش است، این موضوع کمک زیادی به تعادل بورس خواهد کرد. بورس در این زمینه؟
دیدگاه شما