قراردادهای هوشمند

در خرید و فروش‌های سنتی نیاز به حضور طرفین و عقد یک قرارداد کتبی است که در آن به طور کامل ذکر شده که محصول یا کالای مبادله شده چیست و چه مبلغی در ازای آن از خریدار به فروشنده پرداخت شده است. علاوه بر این‌ها، همیشه پای یک واسطه مثل بانک یا بنگاه‌های معاملاتی یا طرف سوم در میان است؛ حضور یک واسطه، باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود. از طرفی در قراردادهای سنتی، مشکلاتی مثل «اعتماد کردن به فرد مقابل» پیش می‌آید.

قرارداد هوشمند چیست؟ گامی بلند به سوی دنیای غیرمتمرکز!

خدماتی که بلاک‌چین‌ها ارائه می‌کنند، بسیار گسترش پیدا کرده‌اند و هر روز به تعداد پروژه‌های که از فناوری بلاک چین برای توسعه استفاده می‌کنند اضافه می‌شود. می‌توان بلاک چین را پایه گذار عصری نوین در تاریخ تکنولوژی دانست. غیرمتمرکز شدن دنیای مالی و پولی یکی از رویاهایی بود که با فناوری بلاک چین به حقیقت پیوست و دنیای دیفای، این اتفاق را مدیون قراردادهای هوشمند است.

با این تفاسیر بهتر است درست و دقیق بدانیم قرارداد هوشمند چیست و چرا دنیای مالی غیرمتمرکز را مدیون قراردادهای هوشمند می‌دانیم. مطالعه این مقاله تا انتها، به شما کمک خواهد کرد پاسخ بسیاری از سوالات خود را در این باره پیدا کنید.

قرارداد هوشمند چیست؟ Smart Contract

به طور کلی می‌توان قراردادهای هوشمند را کدهای دیجیتالی‌ای دانست که با الگوریتم «اگر- پس (if-then)» کار می‌کنند. این قراردادها، به صورت خودکار پیش می‌روند و در صورت عدم اجرای یک بند آن، قرارداد ادامه پیدا نخواهد کرد. قرارداد هوشمند بر بستر یک بلاک‌چین و بدون این که هیچ شباهتی به قرارداد های سنتی و کاغذی داشته باشد، مجموعه‌ای از بندها را ارائه می‌دهد که طرفین معامله روی آن‌ها توافق دارند یا حداقل تمایل دارند که در آینده این بندها برقرار و اجرا شوند؛ این بندها تنها در صورتی اجرا خواهند شد که شروطی از پیش تعیین شده، کامل و انجام شوند.

این شاید ساده‌ترین تعریفی باشد که بتوان از قراردادهای هوشمند ارائه داد؛ بدون این که نیاز باشد چیزی درباره مفاهیم پایه بلاک‌چین بدانید. اما اگر نیاز به راهنمایی درباره بلاک‌چین، چیستی و چگونگی کارکرد آن دارید، مقاله بلاک چین چیست؟ می‌تواند به شما کمک کند.

تصور کنید که می‌خواهید یک فایل تصویری یا صوتی را از طریق یک قرارداد هوشمند خریداری کنید؛ در این نوع از معامله، قراردادی که میان شما و فروشنده برقرار می‌شود، کمی با معامله‌ها و قراردادهای عادی متفاوت است.

در خرید و فروش‌های سنتی نیاز به حضور طرفین و عقد یک قرارداد کتبی است که در آن به طور کامل ذکر شده که محصول یا کالای مبادله شده چیست و چه مبلغی در ازای آن از خریدار به فروشنده پرداخت شده است. علاوه بر این‌ها، همیشه پای یک واسطه مثل بانک یا بنگاه‌های معاملاتی یا طرف سوم در میان است؛ حضور یک واسطه، باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود. از طرفی در قراردادهای سنتی، مشکلاتی مثل «اعتماد کردن به فرد مقابل» پیش می‌آید.

مثلا ممکن است تقلب پیش بیاید و یکی از دو طرف معامله، به مفاد ذکر شده در قرارداد عمل نکند و طرف مقابل را متضرر کند. قرادادهای هوشمند، چنین مرزهایی را درهم می‌شکنند.

در قراردادهای هوشمند فاصله‌ها بسیار کاهش پیدا می‌کنند؛ شما می‌توانید از پشت میز خود با فردی در یک کشور اروپایی، قراردادی تنظیم کنید؛ امکان فسخ یا از بین بردن معامله حتی توسط کد نویس قرارداد وجود ندارد و معامله، طبق کدهای کامپیوتری از پیش تعیین شده پیش می‌رود.

مثالی از یک قرارداد هوشمند

اجازه دهید توضیحاتمان را با مثال “خرید یک فایل تصویری از طریق قرارداد هوشمند” پیش ببریم. اگر شما قصد داشته باشید یک فایل تصویری را خریداری کنید و بناست که این فایل تصویری از طریق یک قرارداد هوشمند بر بستر یک بلاک چین به فروش برسد، ابتدا نیاز به پرداخت ارزش در نظر گرفته شده برای این فایل دارید. این پرداخت می‌تواند به روش سنتی خرید و فروش و انتقال پول از طریق بانک باشد یا پرداخت رمزارزها.

پس از اینکه شما مبلغ مورد نیاز را از هر روشی پرداخت کردید، کدها و الگوریتم‌های از پیش تعریف شده روی بلاک‌چین، پرداخت شما و مقدار این پرداخت را بررسی می‌کنند. اگر تا به اینجا همه چیز درست و بدون مشکل پیش رفته باشد، آنگاه دستورات بعدی اجرا می‌شوند. سیستم در صورت تایید پرداخت، فایل را به شما ارائه می‌دهد و شما اکنون اجازه دانلود دارید. در صورت بروز هرگونه مشکل یا اشکال فنی در فرایند پرداخت، با پیغام خطا در صفحه نمایش مواجه می‌شوید و نمی‌توانید باقی مراحل خرید را پیش ببرید.

برای همین مثالی که زدیم می‌توانید مقاله فایل کوین چیست را بخوانید. فایل کوین شبکه‌ای است برای ذخیره اطلاعات با استفاده از شبکه بلاک چین.

پس می‌توان گفت برای خرید و فروش هر چیزی طبق یک قرارداد هوشمند، نیاز به دیجیتالیزه کردن و سپس تعریف آن روی بلاک چین مورد نظر داریم.

مزایای قرارداد هوشمند چیست؟

قراردادهای هوشمند مزیت‌های متعددی دارند که دانستن درباره آن‌ها می‌تواند در شناخت این نوع از قراردادها، بسیار موثر باشد:

۱. اتوماتیک بودن

شاید بزرگ‌ترین ویژگی مثبت قراردادهای هوشمند، پیشبرد خود به خودی معامله و اتوماتیک بودن فرایند آن باشد. در واقع می‌توان گفت در این قراردادها، نمی‌توان معامله را در مرحله‌ای متوقف کرد. به زبان ساده باید گفت قراردادهای هوشمند، با الگوریتم “اگر – پس” کار می‌کنند.

از طرفی، دیگر خبری از شخص ثالث در رویه عقد قراردادهای هوشمند نیست. این اتوماتیک بودن می‌تواند به شکل گسترده‌ای توسط کسب و کارها در بخش‌های مختلف مورد استفاده قرار بگیرد و می‌تواند در شرایطی که مسئله “عدم اعتماد به طرف مقابل” میان طرفین وجود دارد، بسیار کمک کننده باشد. این ویژگی مهم، همچنان که مهم‌ترین مزیت قرارداد هوشمند هست گاهی به عنوان عیب آن هم مطرح می‌شود. چوت اگر اشتباهی در کد قرارداد وجود داشته باشد، هیچ کاری برای آن نمی‌شود کرد!

۲. امنیت زیاد

امن بودن قراردادهای هوشمند یکی دیگر از نکات مثبت قابل توجه آن‌هاست. از آنجایی که در این قراردادها از کدنویسی‌های غیر قابل تغییر استفاده می‌شود، امنیت آن‌ها بسیار بالا می‌رود. از طرفی این تغییر قراردادهای هوشمند ناپذیری کدها، باعث می‌شود که اطلاعات، توسط هیچ شخصی قابل دستکاری نباشند. شاید جالب باشد که بدانید الگوریتم و کدهای یک قرارداد هوشمند پس از نوشتن و ارائه، حتی توسط نویسنده کدها هم قابل تغییر یا حذف نیستند! این‌ها عواملی هستند که تضمین می‌کنند که هیچ قرارداد هوشمندی قابل تغییر نیست و افراد سودجو، نمی‌توانند با دستکاری آن‌ها، از اطلاعاتشان به نفع خود استفاده کنند.

۳. بی‌نیازی به اعتماد به دیگران

برای انجام یک قرارداد هوشمند، نیازی به اعتماد به طرف مقابل نیست. گاهی پیش می‌آید که در قراردادهای سنتی مجبور به اعتماد به فردی می‌شویم که شناخت درستی از او نداریم؛ که از قضا این اعتماد نکردن بی‌جا نیست و می‌بینیم که طرف مقابل اقدام به کلاهبرداری می‌کند. در قراردادهای هوشمند اما نیازی به اعتماد به طرف مقابل نیست چرا که اگر در هر مرحله از روند قرارداد مشکلی پیش آید، قرارداد به طور خودکار متوقف شده و وارد مرحله بعدی نمی‌شود.

هدف قرارداد هوشمند چیست؟

قرارداد هوشمند در مسیر رسیدن به هدف غیرمتمرکز کردن همه چیز به وجود آمد. اولین بار در دنیای ارزهای دیجیتال، شبکه اتریوم این امکان را ایجاد کرد که تراکنش‌ها روی بلاک چین بتوانند چیزی به جز یک تراکنش ساده باشند. اطلاعات پیچیده توانستند به صورت کد در قراردادها قرار بگیرند و اجرا شوند.

شاید مطالعه مزیت‌های یک قرارداد هوشمند، تا حدی اهداف آن را برایتان مشخص کرده باشد؛ چرا که مزایای قرارداد هوشمند، دقیقا همان نکاتی هستند که کمبودشان در قراردادهای سنتی حس می‌شود و به نوعی، می‌توان آن‌ها را به عنوان اهداف قرارداد هوشمند هم معرفی کرد.

اصلی‌ترین هدف قراردادهای هوشمند، حذف دلال‌ها و واسطه‌هاست؛ طبیعتا اگر شخص سوم و واسطه‌ها از معامله و قراردادهای ما حذف شوند، هزینه‌های کمتری برای عقد قرارداد پرداخت خواهیم کرد و اینگونه، در هزینه‌ها صرفه‌جویی خواهد شد.

از طرفی با توجه به این که در یک قرارداد هوشمند امکان تغییر یا دستکاری بندها و الگوریتم‌ها وجود ندارد، به ما وعده می‌دهند که کلاهبرداری‌های متداول در قراردادهای سنتی را، حذف می‌کنند یا حداقل کاهش می‌دهند.

قراردادهای هوشمند قصد دارند تا با فراگیری بیشتر در دنیایی که امروزه می‌شناسیم، معامله و خرید و فروش‌های‌ ما را متحول کنند و تغییراتی انقلابی در آن‌ها به وجود بیاورند؛ تغییراتی که موجب افزایش سرعت، دقت و صحت قراردادها خواهند شد.

کاربرد قرارداد هوشمند چیست؟

به خاطر تمام ویژگی‌های مثبت قراردادهای هوشمند که پیش‌تر بیان شد، این قراردادها در بخش‌های مختلفی استفاده می‌شوند.

۱. رهن و وام‌ها

قراردادهای هوشمند می‌توانند خدمات مالی از جمله پرداخت وام و بدهی‌ها و همین‌طور اموال در گرو رهن را بهبود ببخشند. به این منظور، قرارداد می‌تواند بین طرفین قرار بگیرد و به هرکدام از آن‌ها، این اطمینان را بدهد که رابطه مالی میان آن‌ها بدون هیچ اختلاف و مشکلی به انجام می‌رسد. از طرفی به این خاطر که قراردادهای هوشمند از خطاهای انسانی قراردادهای سنتی معاف هستند، می‌توان برای آن‌ها دستوری تعریف کرد تا پرداخت‌ها و بدهی‌های فرد رهگیری شود و در صورت پرداخت بدهی به طور کامل، اموالی که در گرو رهن هستند، آزاد شوند. بدین گونه دخالت افراد تقریبا از بین می‌رود و سرعت، امنیت و تعهد افزایش پیدا می‌کنند.

اگر مقاله آوه چیست را خوانده باشید می‌بینید که چگونه پروتکل آوه از قراردادهای هوشمند برای توسعه خدمات وام ارز دیجیتال استفاده می‌کند، به وام دهندگان سود می‌دهد و سیستم وام‌های فوری بدون وثیقه را طراحی می‌کند.

۲. بیمه

مسائل بیمه‌ای، یکی از پر طرفدارترین موضوعات برای استفاده از قرارداد های هوشمند بوده‌اند؛ از طرفی اختلاف و امکان کلاهبرداری در پرونده‌های بیمه بسیار بالاست. اینجاست که قراردادهای هوشمند می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند.

البته برای پیشبرد این کاربرد، قرارداد باید از تکنولوژی‌های زیادی از جمله اینترنت اشیا استفاده کند تا بتواند به بهترین شکل اطلاعات را دریافت و پردازش کند.

می‌توان برای فهم بهتر از یک مثال استفاده کرد، مثل بیمه خودرو. در این شرایط از یک سو، قوانین و سیاست‌های بیمه‌ای برای قرارداد تعریف می‌شوند از سوی دیگر، قرارداد به کمک تکنولوژی، مدارک رانندگی و سوابق رانندگی راننده را در اختیار می‌گیرد. با قرارگیری تمام این جزئیات در کنار هم، قرارداد می‌تواند بلافاصله پس از بروز حادثه و تصادف، تعهدنامه را به اجرا در بیاورد.

تمامی این خصوصیات کاربرد قرارداد هوشمند در بیمه، سرعت و دقت پروسه تعیین خسارت را افزایش می‌دهد و از طرفی جایی برای سوءاستفاده و کلاهبرداری باقی نمی‌ماند.

۳. تریدینگ

یکی دیگر از کاربردهای مهم و پرطرفدار قراردادهای هوشمند در دنیا تریدینگ است. قراردادهای هوشمند در این صنعت می‌توانند به منظور حذف بروکر و کارگزاری به کار روند. به این شکل که خرید و فروش سهام، ارزها و موارد دیگر از طریق بندهای قید شده در قرارداد هوشمند، صورت می‌گیرند و این بار هم شاهد حذف واسطه‌ای دیگر هستیم که می‌توانند باعث کاهش هزینه بسیار زیادی شود.

حالا که به معرفی و توضیح قراردادهای هوشمند، مزیت‌ها، کاربردها و اهداف آن‌ها پرداختیم، بهتر است چند بلاک چین معروف را که این قراردادها بر بستر آن‌ها شکل می‌گیرند، با هم بررسی کنیم.

قرارداد هوشمند اتریوم

شبکه اتریوم و ارز دیجیتال اتر را ویتالیک بوترین و توسعه دهندگان دیگری در سال ۲۰۱۳ ایده‌پردازی و راه‌اندازی کردند. این شبکه، اولین شبکه‌ای بود که مفهوم قراردادهای هوشمند را ارائه داد و سعی کرد اولین شرکت و در واقع پیشروی این مسیر باشد.

وقتی درباره قراردادهای هوشمند در سطح وب جست و جو میکنیم، نام شبکه اتریوم از اولین نام‌هایی‌ست که به چشم می‌خورد؛ این مسئله به خوبی نشان می‌دهد که چرا اتریوم سعی کرد با برطرف کردن عیب‌هایی که در بلاک چین بیت‌کوین بود و همچنین بهبود بخشیدن مفهوم قراردادهای هوشمند، سعی کند تا یکی از اولین و بهترین شبکه‌های برای توسعه‌دهندگانی باشد که قصد دارند به شکل گسترده از آن‌ها در صنایع و کسب‌وکارهای خود استفاده کنند.

شاید بنیان‌گذار و یکی از اولین‌ها بودن در این مسیر، از اصلی‌ترین دلایل گسترش چشمگیر شبکه اتریوم برای راه‌اندازی قراردادهای هوشمند بودند. می‌توان گفت امروزه قراردادهای هوشمند بر بستر اتریوم، از متداول‌ترین‌ها هستند؛ چرا که شبکه اتریوم، ظرفیت‌های پردازشی نامحدودی را در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌دهد.

قرارداد هوشمند ترون

حتما نام ارز دیجیتال ترون قراردادهای هوشمند را به دفعات شنیده اید. با اینکه افراد زیادی در دنیا، به توانایی و ظرفیت‌های قراردادهای هوشمند بر بستر اتریوم، ایمان دارند، اما توسعه دهندگان بلاک چین ترون نیز ادعا می‌کنند این شبکه با اقتدار می‌تواند رقیب جدی شبکه اتریوم، از نظر غیرمتمرکز بودن باشد.

اگر به موضوع برنامه نویسی شبکه ترون علاقه‌مند هستید درباره زبان های برنامه نویسی ترون و ماشین مجازی آن مقاله ای منتشر کرده‌ایم.

قرارداد هوشمند ترون، عموما برای MLM (Multilevel Marketing) یا بازاریابی چندسطحی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قراردادها، عموما به شکلی هستند که در ازای توسعه قراردادهای MLM، به توسعه‌دهندگان، پاداش‌های ترون (TRX) اهدا می‌کنند.

قرارداد هوشمند ترون، بسیار برای MLM مورد استفاده قرار می‌گیرد

قرارداد هوشمند ارز دیجیتال

پس از شبکه اتریوم و رمز ارز بومی آن که اتِر (ETH) نام دارد، ارزهای دیجیتال بسیاری پا به عرصه گذاشتند؛ این ارزها در واقع از طریق قراردادهای هوشمندی کار می‌کردند که انتقال آن‌ها را بسیار ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌ساخت. ارزهایی چون سولانا (SOL)، پولکادات (DOT) و کاردانو (ADA) هر کدام ویژگی‌ها و مزیت‌های خاص خود را به کاربران ارئه می‌دادند.

شما به راحتی می‌توانید از طریق صرافی پول‌نو، رمز ارزهایی چون اتر، ترون، سولانا، پولکادات و کاردانو را بدون احراز هویت و به صورت ریالی خرید کنید.

سخن آخر

تمام توضیحات و کاربردهایی که برای قراردهای هوشمند بیان شد، نشان دهنده این موضوع هستند که دنیای دیجیتالی امروز، نیاز مبرمی به قراردادهای هوشمند دارد. قراردادهای هوشمند نیاز به واسطه را از بین می‌برند، امکان کلاهبرداری را تقریبا حذف یا حداقل بسیار بسیار کاهش می‌دهند و از طرفی باعث صرفه جویی در هزینه و زمان می‌شوند؛ مسائلی که شاید در دنیای بلاک‌چینی امروز خیلی به آن‌ها احتیاج داشته باشیم.

حتی با خواندن چنین مقاله کاملی هم، انتظار می‌رود سوالاتی در ذهن شما ایجاد شده باشد. من به عنوان نویسنده، سعی می‌کنم به سوالات شما عزیزان پاسخ دهم. پس نظرات و انتقادات سازنده‌تان را از ما دریغ نکنید.

عملکرد قراردادهای هوشمند در بستر بلاک‌چین چگونه است؟

قراردادهای هوشمند امکان تراکنش‌های امن بین طرفین یک معامله بدون نیاز به شناخت همدیگر را فراهم می‌کند و به آنها اطمینان می‌دهند که می‌توانند بدون دغدغه‌های مرسوم وارد دنیای تجارت شوند.

این قرارداد هوشمند چقدر هوشمند است؟

ممکن است فکر کنید قراردادهای هوشمند مفهوم خیلی جدیدی هستند اما نه. نیک زابو، دانشمند آمریکایی علوم کامپیوتر که خیلی‌ها فکر می‌کنند بیت‌کوین را هم خودش اختراع کرده، اولین بار در سال ۱۹۹۴ از مفهومی با نام قراردادهای هوشمند صحبت کرد.
زابو قراردادهای هوشمند را به عنوان پروتکل تراکنش‌های رایانه‌ای معرفی می‌کند که می‌‌توانند شرایط و ضوابط یک قرارداد را به طور خودکار اجرا کنند. این ایده که برای دهه ۹۰ بیش از حد آرمان‌گرایانه بود اکنون به یکی از ویژگی‌های جذاب بلاکچین تبدیل شده است.
به بیان فنی تر قراردادهای هوشمند از همان قضیه اگر «الف اتفاق بیفتد آنگاه ب اتفاق می‌افتد» پیروی می‌کنند و باعث می‌شوند تا افراد بتوانند کنترل مراودات مالی خودشان را از کارگزارها و واسطه‌ها پس بگیرند ضمن اینکه به سوابق این مراودات به صورت روشن و شفاف دسترسی دارند.
البته ممکن است این اصطلاح تا حدی گمراه کننده به نظر برسد اما قراردادهای هوشمند مثل قراردادهای سنتی نیستند که فقط شرایط و ضوابط را بیان کنند بلکه طرفین را مجبور می‌کنند تا این شرایط را اجرا کنند.

در حال حاضر اتریوم شناخته شده ترین پلتفرم زنجیره‌بلوکی برای طراحی، اجرا و مدیریت قراردادهای هوشمند است. هر چند رقبایی مثل نئو، ای‌او‌اس، لیسک و … هر کدام ادعا می‌کنند که امکانات بهتری برای میزبانی از قراردادهای هوشمند دارند.
در اتریوم بعد از اینکه فرایند کدنویسی یک قرارداد هوشمند کامل شد، ماشین مجازی اتریوم (Ethereum Virtual Machine) وارد داستان می‌شود. این ماشین مجازی یک عملکرد پروپاگاندایی دارد و به محض دریافت قراردادهای هوشمند دستورات آنها را به سایر گره‌های حاضر در شبکه ارسال می‌کند.
گره‌ها بعد از اطمینان از حصول شرایط قرارداد، بندهای مختلف قرارداد که در اینجا خط‌هایی از کد هستند را اجرا می‌کنند.
از قراردادهای هوشمند نه فقط در مراودات تجاری بلکه در طراحی اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز هم می‌توان استفاده کرد و اصلا یکی از دلایل اصلی این همه هیاهو درباره آنها همین قابلیت است.

۵ کاربرد قراردادهای هوشمند مبتنی بر زنجیره‌بلوک

تامین مالی جمعی

فرض کنید شما سایتی شبیه به کیک‌استارتر (Kicstarter) یا همین دونیت خودمان درست کرده‌اید که از قابلیت‌های فناوری بلاک‌چین در طراحی آن استفاده شده است. اگر قراردادهای هوشمند را در چنین سایت‌های استفاده کنید اگر میزان وجوه جمع‌آوری شده از افراد در زمان مقرر به میزان مورد نظر نرسیده باشد، به صورت کمک مالی هر فرد به حساب او بازگشت داده می‌شود بدون اینکه نیازی به دخالت مدیران سایت یا سایر واسطه‌ها باشد.

رأی‌گیری

هر چند برگزاری رای‌گیری بر روی ساختار زنجیره‌بلوک اما و اگرهای بسیار دارد اما قراردادهای هوشمند در رای‌گیری بسیاری از فرایندهای دستی در انتخابات به شکل سنتی را حذف می‌کنند و باعث می‌شوند سطح امنیت، شفافیت، محرمانی و آزادی بهبود پیدا کند.
استارتآپ Follow My Vote این فرصت را درک کرده و از چندی پیش سرمایه‌گذاری زیادی برای برگزاری رأی‌گیری بر روی زنجیره‌بلوک انجام داده است.

مدیریت هویت

اگر اهل شرکت‌ در ICOها باشید احتمالا نام uPort را شنیده‌اید. این استارتآپ از قراردادهای هوشمند اتریوم برای مدیریت و محافظت از اطلاعات هویتی شما استفاده می‌کند. مثلا اگر دائما در سفر باشید می‌توانید مدارک مربوط به گذرنامه را در پلتفرم این شرکت آپلود کنید.

بعدتر در هنگام عبور از مرزها تنها قسمت‌هایی از مدارک هویتی را به ماموران نشان می‌دهید که لازم است و آنها تنها زمانی می توانند مدارک شما را رویت کنند که درخواست‌شان به تایید شما رسیده باشد. همه اینها به علاوه حذف دسترسی غیرمجاز به داده‌های هویتی شما و اعمال محدودیت بر روی داده‌ها فقط در پرتو استفاده از قراردادهای هوشمند امکان‌پذیر است.

معاملات املاک و مستغلات

قراردادهای بین خریدار و فروشنده یا موجر و مستاجر همیشه محل دعوا و مرافعه بسیار بوده است. اما موسسه‌ای مثل Midasium Contract این موضوع را درک کرده و می‌داند که قراردادهای هوشمند می‌توانند نقطه پایانی بر این درگیری‌ها باشند.
در یک سناریوی فرضی اگر شخصی که برای رهن خانه از بانک وام گرفته باشد و بعدا به دلایلی نتواند آن را برگرداند، دارایی حساب او به صورت خودکار به حساب بانک منتقل می‌شود، سپس سند خانه به نام بانک ثبت می‌شود و سایر فرایندهای لازم هم در توالی یکدیگر و به صورت خودکار اتفاق می‌افتند. از همین رو نیازی به دفتر ثبت، سازمان ثبت املاک، دادگستری و … نیست.

تاخیر پرواز و قراردادهای هوشمند

تاخیر پروازها در فرودگاه یکی از عوامل اصلی نارضایتی مسافران است. آنها حداقل انتظار دارند بابت زمانی که در فرودگاه از آنها گرفته از شرکت هواپیمایی غرامت بگیرند.
اکنون به لطف قراردادهای هوشمند و فناوری زنجیره‌بلوک، شرکت AXA Fizzy راهکاری را طراحی کرده که به صورت خودکار میزان تاخیر پروازها را محاسبه می‌کند و سپس معادل آن وجهی را به حساب مسافرین واریز می‌کند.

آیا می‌توانیم به قراردادهای هوشمند اعتماد کنیم؟

تا اینجا می‌توانیم بگوییم که قراردادهای هوشمند ویژگی‌هایی مثل اجرای خودکار، تایید خودکار، ضمانت خودکار و تغییرناپذیری را در خودشان دارند.
حذف واسطه‌ها از جریان قراردادها باعث کاهش هزینه‌ها می‌شود و قراردادهای هوشمند به خوبی این کار را انجام می دهند اما گاهی اوقات استفاده از خدمات واسطه‌ها امنیت را برای طرفین افزایش می‌دهد.
در این شرایط چگونه می‌توانیم به قراردادهای هوشمند اعتماد کنیم آن هم زمانی که کدهای آن را کس دیگری نوشته است؟

چون ساختار قراردادهای هوشمند از قواعد اگر … پس … (if-then) تبعیت می‌کنند می‌توان ورودی و خروجی را تایید کرد پس قراردادهای هوشمند قابل اعتماد هستند. با این فرایند تایید هنوز نیازمند اعتبارسنجی است و در بسیاری از موقعیت‌ها حضور یک داور انسانی را ایجاب می‌کند.
اما می‌توان این معضل را با طراحی وابسته قراردادهای هوشمند به یکدیگر حل کرد. یعنی قراردادهایی وجود داشته باشند که بتوانند نقش یک داور انسانی را ایفا کنند و وظیفه‌شان تایید عملکرد سایر قراردادها باشد.
اگرچه گروهی از متخصصان معقدند به جای ایجاد قراردادهای هوشمند اضافی می‌توان از اوراکل ها استفاده کرد. وظیفه اوراکل‌ها انتقال داده‌هایی خارج از شبکه بلاکچین به گره‌هایی درون شبکه است. از داده‌هایی که اورکل‌ها انتقال می‌دهند می‌توان در تایید عملکرد قراردادهای هوشمند بهره برد.

قراردادهای هوشمند، تجسم آینده

قراردادهای هوشمند همزمان با گسترش استفاده از رمزارزها و بلاک‌چین رشد بیشتری را تجربه می‌کنند.
در حال حاضر ممکن است قراردادهای هوشمند یک مفهوم نسبتا پیچیده و ناشناخته به نظر برسد که نسبت به قراردادهای سنتی قابل لمس و احساس نیست و اجرا و حتی تغییر مفاد آن در حیطه دانستنی‌های خیلی از انسان‌ها نگنجد اما فقط به آن زمان کافی بدهید تا خیلی زود ببینید که قراردادهای هوشمند حتی وارد کسب و کار خود شما هم شده‌اند.

قرارداد هوشمند چیست؟

همه کارها را به ربات ها بسپارید. آن‌ها از انسان‌ها قابل اعتمادتراند! تکنولوژی قراردادهای هوشمند، آمده‌اند تا با کمک تکنولوژی بلاک چین نیاز انسان‌ها به «اعتماد» به یکدیگر را از بین ببرند. آن‌ها بین دو طرف یک قرارداد قرار می‌گیرند و اجرا شدن مفاد قرارداد را تضمین می‌کنند. در این مقاله، به بررسی نحوه عملکرد و کاربرد قرارداد هوشمند می‌پردازیم.

پروژه هایی مانند اتریوم، آوالانچ، پولکادات و غیره که در حوزه قراردادهای هوشمند فعالیت می‌کنند. همین موضوع باعث شده که خرید پولکادات و اتروم گزینه مناسبی برای سرمایه گذاری باشد. اگر قصد خرید این ارزها را دارید، می‌توانید در صرافی ارزپایا با کارمزد بسیار پایین آنها را خرید و فروش کنید. برای ثبت نام در صرافی ارزپایا، کافیست روی این لینک کلیک کنید.

در سال ۲۰۲۲، کمتر کسی پیدا می‌شود که نام اتریوم و قراردادهای هوشمند به گوشش نخورده باشد و به فکر خرید اتریوم نباشد. با رشد چشمگیر پلتفرم اتریوم، این سوال که «اسمارت کانترکت یا قرارداد هوشمند چیست؟» بیش از هر زمان دیگری در فضای کریپتو تکرار می‌شود. این قراردادها مانند برنامه‌های کامپیوتری هستند که در بستر بلاک چین اجرا می‌شوند. ایده قرارداد هوشمند یا smart contract برای اولین بار در سال ۱۹۹۴ توسط یک رمزنگار به‌نام «نیک سابو» (Nick Szabo) مطرح شد. هدف اصلی از طرح این ایده، حذف واسطه‌ها در قراردادها بود. به این ترتیب که هر قرارداد با قرار گرفتن در یک شرایط خاص، به‌طور خودکار و هوشمند فعال شود و درنتیجه، دیگر نیاز به حضور شرکت‌ها و نهادهای واسطه، مانند بانک‌ها، در معاملات نباشد.

در واقع، ایده قراردادهای هوشمند بر اساس ایجاد اعتماد میان طرفین قرارداد بود. در واقع، این قرارداد قصد داشت تا فرصتی فراهم کند که کاربران به‌صورت ناشناس و بدون نیاز به یک مرجع مرکزی یا سیستم قانونی به یکدیگر اعتماد کرده و با هم قرارداد ببندند. اما مشکل اصلی این بود که در آن زمان فناوری بلاک چین هنوز وجود نداشت و در نتیجه حذف واسطه‌ها به طور کامل امکان پذیر نبود. اگرچه قراردادهای هوشمند پیش از رواج ارزهای دیجیتال نیز استفاده می‌شدند اما ترکیب این دو، توانست تحولی بزرگ در دنیا ایجاد کند.

در قرارداد اسمارت، دیگر کاربران نیاز ندارند که به واسطه‌ها اعتماد کنند، چراکه تراکنش‌ها در یک شبکه مورد اعتماد و کاملا توسط رایانه‌ها انجام می‌شود. این قراردادها کاملا به‌صورت دیجیتالی تایید،‌ کنترل و اجرا می‌شوند. تمام تراکنش‌های اجرا‌شده توسط قراردادهای هوشمند بر بستر بلاک چین، قابل پیگیری اما برگشت‌ناپذیر هستند.

تفاوت قرارداد هوشمند و قرارداد معمولی

با روی کار آمدن قراردادهای هوشمند، این سوال به‌وجود آمد که آیا ممکن است قراردادهای هوشمند جایگزین قراردادهای سنتی شوند؟ در واقع با وجود چندین شباهت واضح میان این دو قرارداد، تفاوت‌های آن‌ها مانع از جایگزینی اسمارت کانترکت با قراردادهای معمولی می‌شود.

برخلاف قرارداد اسمارت، در قراردادهای سنتی امکان تغییر یا حذف وجود دارد و طرفین معامله می‌توانند به‌راحتی از نهایی کردن تراکنش صرف‌نظر کنند. همچنین، احتمال تقلب در این قراردادها بیشتر از قراردادهای هوشمند بلاک چین است. درمقابل، در اسمارت کانترکت ها،‌ هیچ نیازی به واسطه نیست و معاملات به‌صورت همتا به همتا یا همان فرد به فرد، اجرا می‌شوند. همچنین، امکان فسخ یک‌طرفه و تقلب در این قراردادها وجود ندارد.

اجزای قرارداد هوشمند

Smart Contract ها از اجزایی جدایی‌ناپذیر ساخته شده‌اند. اجزایی چون:

• امضا کنندگان: امضا کنندگان به طرفین یک معامله گفته می‌شود که از طریق امضای دیجیتال، موافقت خود را برای تایید قرارداد اعلام می‌کنند.
• موضوع قرارداد: هر چیزی که قرارداد برای معامله آن اجرا می‌شود‌، مانند ملک، را موضوع قرارداد می‌گویند. برای اجرای معاملات، قراردادهای هوشمند باید به موضوع قرارداد دسترسی داشته باشند.
• شرایط قرارداد: ضوابط قراردادهای هوشمند به زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی نوشته می‌شوند. این شرایط و ضوابط شامل تمام مواردی است که طرفین باید آن را رعایت کنند. مانند تخفیفات لحاظ‌شده،‌ قوانین، خسارت و غیره .
• اوراکل: اوراکل سیستمی است که به قرارداد هوشمند اطلاعات خارجی می‌دهد. برای مثال، اگر قرارداد در رابطه با طلا است، یک اوراکل برای بررسی قیمت روز طلا در اسمارت کانترکت تعریف می‌شود.
• پلتفرم اختصاصی: قرارداد اسمارت، برای اجرا شدن به یک پلتفرم اختصاصی نیاز دارد تا آن را در میان کاربران توزیع کند. این قراردادها پس از انتشار در یک سیستم اختصاصی، در یک پلتفرم رسمی مانند Ethereum اجرا می‌شوند.

قراردادهای هوشمند چطور اجرا می‌شود؟

در ابتدا، مفهوم قراردادهای هوشمند بلاک چین ممکن است کمی پیچیده به‌نظر برسد، اما با توضیح عملکردشان به سادگی آن‌ها پی خواهید برد. برای مثال، فرض کنید که فرد A قصد خرید بیت کوین از فرد B را دارد. توافق بین این دو بر روی بلاک چین اتریوم با استفاده از یک قرارداد هوشمند نوشته خواهد شد. این قرارداد اسمارت به ‎این گونه خواهد بود: « وقتی فرد A به فرد B، چهل و دو هزار دلار تتر پرداخت کند، فرد A یک بیت کوین به کیف پول او می‌فرستد.» در این قرارداد، ابتدا یکی از طرفین، برای مثال فرد A، چهل و دو هزار دلار ارز تتر به حساب قرارداد هوشمند واریز می‌کند.

قرارداد هوشمند تترها را درون خود قفل کرده تا فرد B یک بیت کوین را به قرار داد تحویل دهد. پس از تحویل بیت کوین، قرارداد، تترها را به آدرس کیف پول فرد B و بیت کوین را به آدرس فرد A می‌فرستد. درصورتی که یکی از طرفین، در تعهداتش تاخیر داشته باشد، قرارداد به صورت خودکار فسخ خواهد شد؛ به این ترتیب، این دو فرد دیگر نیازی به یک صرافی ارز دیجیتال برای اعتماد کردن به یکدیگر ندارند.

نکته: از قراردادهای هوشمند برای راه‌اندازی پروژه دائو نیز استفاده می‌شود.

مزایای قرارداد هوشمند

قرادادهای هوشمند بلاک چین برای کاربران مزایای بسیاری به‌همراه داشته است. از جمله:

۱. استقلال کاربران و کاهش هزینه‌های آن‌ها

همان‌طور که اشاره شد، با اجرای قراردادهای هوشمند، نیاز به کارگزاران و واسطه‌ها از بین رفته است. این موضوع،‌ علاوه‌بر این‌که منجر به کاهش هزینه‌های کاربران می‌شود، به آن‌ها کمک می‌کند تا خودشان به تایید توافق‌ها بپردازند. این استقلال،‌ خطر دستکاری معاملات را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.

۲. پشتیبانی اطلاعات

تمام اسناد در بلاک چین به چندین روش ذخیره می‌شوند؛ بنابراین، در صورت از دست دادن اطلاعات اسمارت کانترکت، می‌توان نسخه‌های اصلی را بازیابی کرد.

۳. امنیت معاملات

قراردادهای هوشمند رمزگذاری شده‌اند و رمزنگاری چیزی است که اسناد را از نفوذ در امان نگه می‌دارد. در واقع،‌ امکان هک شدن قراردادهای هوشمند بسیار کم است.

۴. سرعت انجام معاملات

قراردادهای هوشمند به‌کمک پروتکل‌های رایانه‌ای، وظایف خود را به‌صورت ‌خودکار انجام می‌دهند و با کاهش فرآیندهای اداری مختلف و متعدد، در زمان صرفه‌جویی می‌کنند.

۵. دقت انجام معاملات

استفاده از قراردادهای هوشمند باعث می‌شود خطاهای متعددی که در حین پرکردن فرم‌ها به صورت دستی به وجود می‌آید، دیگر اتفاق نیفتد و دقت در معامله بسیار بالا برود.

۶. تنوع بالا

اسمارت کانترکت ها در طیف وسیعی قابل اجرا هستند و برای اجرای هر نوع معامله‌ای می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. فرقی ندارد که بخواهید یک ملک را معامله کنید یا دستمزد معلم خصوصی فرزندتان را بپردازید. برای هر نوع قراردادی می‌توانید از اسمارت کانترکت ها استفاده کنید.

معایب قراردادهای هوشمند

تاکنون، ‌درمورد مزایای قراردادهای هوشمند و عملکرد متفاوت و مفید آن‌ها گفتیم، اما آیا این ایده جدید پس از ورود به بستر بلاک چین، با هیچ‌گونه محدودیتی مواجه نشده است؟ قطعا بله. در واقع، هر پدیده‌ نوظهور در دنیای کریپتو در کنار مزایای خود معایبی نیز دارد. معایبی چون:

۱. تغییر‌ناپذیری

تغییر فرآیندهای قرارداد هوشمند تقریبا غیرممکن است. این ویژگی، اگرچه امنیت بالایی ایجاد می‌کند، اما از طرفی باعث می‌شود تا هرگونه خطا در کدها، زمان و هزینه زیادی از کاربران بگیرد. از آنجایی که کدنویسی این قراردادها توسط برنامه‌نویسان انجام می‌شود، اگر خطایی از آن‌ها سر بزند، امکان اصلاح وجود ندارد و مشکلات جدی به‌وجود می‌آید.

۲. حضور نسبی واسطه‌ها

گفته شد که قراردادهای هوشمند به‌دنبال حذف واسطه هستند، اما حذف آن‌ها به طور مطلق ممکن نیست. نقش واسطه‌ها در اسمارت کانترکت، نسبت به نقش‌‌شان در قراردادهای سنتی متفاوت است. مثلا، برای تنظیم قراردادهای فردی نیازی به وکیل نیست، اما توسعه‌دهندگان قراردادهای هوشمند برای درک بهتر شرایط و ایجاد کد برای آن قرارداد به وکلا نیاز خواهند داشت.

۳. رسمی نبودن

هیچ‌گونه دولت و نهادی اسمارت کانترکت ها را به رسمیت نمی‌شناسد و بر آن‌ها کنترل ندارد. در نتیجه، همچنان رسمیت این قراردادها به‌طور واضح مشخص نیست. از طرفی ممکن است در آینده قوانینی وضع شود که با قوانین اسمارت کانترکت ها تداخل داشته باشد.

۴. هزینه بالای تنظیم

اجرای قراردادهای هوشمند بلاک چین فقط از عهده برنامه‌نویسان حرفه‌ای برمی‌آید و مبتدیان توانایی لازم برای اجرای آن را ندارند. اشخاص حرفه‌ای که به کدنویسی و قوانین و ساختار بلاک چین آشنا هستند، دستمزد بسیار بالایی برای تنظیم هر قرارداد دریافت می‌کنند.

۵. مشکلات مربوط به اوراکل‌ها

اوراکل‌ها سیستم‌های متمرکزی هستند که سرورهای مرکزی دارند. ورود این سرورها به اسمارت کانترکت ‌های بزرگ می‌تواند شرایط را برای هکرها فراهم کند تا اطلاعات قرارداد هوشمند را با توجه به منافع خود تغییر دهند.

کاربرد قراردادهای هوشمند

موارد استفاده از قراردادهای هوشمند بی‌شمارند، چراکه از این فناوری می‌توان در زمینه‌های مختلف از مراقبت‌های بهداشتی گرفته تا تامین خدمات مالی و… استفاده کرد. در ادامه، با برخی از نمونه‌ کاربردهای قراردادهای هوشمند آشنا خواهید شد:

۱. سیستم رای‌گیری دولتی

قراردادهای هوشمند برای رای‌گیری در دولت‌ها محیط امنی فراهم می‌کنند. رای‌هایی که از این طریق ارسال می‌شوند، در معرض دستکاری قرار نمی‌گیرند و در یک دفتر مرکزی محافظت می‌شوند که رمزگشایی و هک آن بسیار دشوار است. همچنین، این روش رای‌گیری به جهت آنلاین بودن می‌تواند تعداد شرکت‌کنندگان را افزایش دهد.

۲. مراقبت‌های بهداشتی

بلاک چین می‌تواند یک بستر بسیار امن برای ذخیره سوابق بیماران و حفظ حریم خصوصی آن‌ها باشد. این کار توسط قراردادهای هوشمند انجام می‌شود و کلید خصوصی ذخیره اطلاعات، فقط در اختیار بیمار و افراد نزدیک او قرار می‌گیرد.

علاوه‌بر آن، تمام شرایط بیماران را می‌توان به این طریق ذخیره کرد تا به‌صورت خودکار با شرکت‌های بیمه به‌عنوان گواهی ارائه خدمات به اشتراک گذاشت. این روش را می‌توان برای فعالیت‌های مختلف دیگر مانند مدیریت داروها و نظارت بر رعایت قوانین هم اجرا کرد.

۳. تامین خدمات

قراردادهای هوشمند می‌توانند مطالبات بیمه، خطاها و انتقال پرداخت‌ها را بررسی کنند. همچنین یکی از بهترین ابزارهای حسابداری هستند، چرا که تمام سوابق را به‌طور ایمن و به‌دور از دسترس هکرها نگهداری می‌کنند.

سوالات متداول

قرارداد هوشمند چیست؟

ایده قرارداد هوشمند یا smart contract برای اولین بار در سال ۱۹۹۴ توسط یک رمزنگار به‌نام «نیک سابو» (Nick Szabo) مطرح شد. هدف اصلی از طرح این ایده، حذف واسطه‌ها در قراردادها بود. به این ترتیب که هر قرارداد با قرار گرفتن در یک شرایط خاص، به‌طور خودکار و هوشمند فعال شود و درنتیجه، دیگر نیاز به حضور شرکت‌ها و نهادهای واسطه، مانند بانک‌ها، در معاملات نباشد.

کاربرد قراردادهای هوشمند چیست؟

موارد استفاده از قراردادهای هوشمند بی‌شمارند، چراکه از این فناوری می‌توان در زمینه‌های مختلف از مراقبت‌های بهداشتی گرفته تا تامین خدمات مالی و سیستم رای گیری دولتی و… استفاده کرد.

قراردادهای هوشمند چه معایبی دارند؟

از مهمترین معایب قرارداد هوشمند می‌توان به عدم امکان ایجاد تغییر در آن و عدم تایید توسط دولت ها اشاره کرد.

بهترین صرافی ایرانی برای خرید ارزهای حوزه قرارداد هوشمند کدام است؟

صرافی ارزپایا با توجه به کارمزد معاملات کم و همچنین تایید سریع تراکنش ها می‌تواند یکی از بهترین انتخاب ها در این زمینه باشد.

قراردادهای هوشمند در بلاک چین‌ های خصوصی

قراردادهای هوشمند به پروتکل‌های رایانه‌ای گفته می‌شوند که تأیید، کنترل یا اجرای توافق‌نامه را به صورت دیجیتالی تسهیل می‌کنند. قراردادهای هوشمند بر روی پلتفرم بلاک چین (چه عمومی و چه خصوصی) اجرا می شوند که تمام تراکنش های یک قرارداد را پردازش می کند. از این رو، افراد ثالث برای انجام معاملات لازم نیستند. این مطلب با موضوع مزایا و معایب قراردادهای هوشمند در بلاک چین‌ های خصوصی است. قبل از این موضوع بهتر است ببینیم بلاک چین خصوصی چیست و قراردادهای هوشمند در بلاک چین های عمومی و خصوصی با یکدیگر چه تفاوتی دارند. در ادامه به مزایا و معایب قراردادهای هوشمند در بلاک چین‌های خصوصی پرداخته می شود.

مقدمه

بلاک چین از ارائه سیستم‌های پرداخت به تقویت پلتفرم‌هایی که زیربنای برنامه‌های غیرمتمرکز هستند، در حال تکامل است. چارلز هاسکینسون توضیح خوبی ارائه می دهد: «زمانی که اتریوم در حال توسعه پلتفرم خود بود، متوجه شدند که انتقال دارایی ها داستانی در پشت خود دارد که می تواند شامل شرایط و ضوابط مختلفی برای تکمیل انتقال باشد. در نتیجه، با توسعه فناوری بیشتر، کاربران بلاک چین متوجه شدند که چیزی بیش از انتقال دارایی امکان پذیر است و شروع به ساخت برنامه های کاربردی غیرمتمرکز مختلف، مفید قراردادهای هوشمند و حتی فان و خنده دار کردند.»

در مورد بلاک چین های عمومی، موارد استفاده اصلی عبارتند از:

ها، Crypto Kitties، Ride on Waves و غیره
1. مبادله دارایی
2. سیستم های رای گیری امن
3. تامین مالی جمعی (ICO)

بلاک چین خصوصی چیست؟

با رشد پذیرش و محبوبیت پلتفرم‌های بلاک چین عمومی، شرکت‌های سازمانی متوجه شدند که فناوری بلاک چین در واقع می‌تواند برای برخی از فرآیندهای تجاری آنها بسیار کارآمد باشد. این پیشرفت و تمرکز بر نیازهای تجاری بر توسعه قراردادهای هوشمند نیز تأثیر داشت. بنابراین بلاک چین خصوصی برای سازمان ها ایجاد شد.

در بلاک چین خصوصی شرکت‌کنندگان تنها از طریق دعوت‌نامه ای می‌توانند به شبکه بلاک چین بپیوندند که هویت یا سایر اطلاعات مورد نیاز آنها معتبر و تأیید شده باشد. اعتبارسنجی توسط اپراتور(های) شبکه یا توسط یک پروتکل مشخص که از طریق قراردادهای هوشمند یا سایر روش‌های تأیید خودکار پیاده‌سازی شده است، انجام می‌شود.

بلاک چین های خصوصی کنترل می کنند که چه کسانی مجاز به مشارکت در شبکه هستند. اگر شبکه قادر به استخراج باشد، ماهیت خصوصی آن می‌تواند کنترل کند که کدام کاربران می‌توانند پروتکل توافقی را (که حقوق و پاداش‌های استخراج را تعیین می‌کند)، اجرا کنند. علاوه بر این، فقط کاربران منتخب ممکن است دفتر کل مشترک را حفظ کنند. مالک یا اپراتور این حق را دارد که در صورت لزوم یا صلاحدید، ورودی‌های ضروری در بلاک چین را لغو، ویرایش یا حذف کند.

بلاک چین‌های خصوصی برای شرکت‌هایی طراحی شده‌اند که می‌خواهند کنترل بیشتری بر داده‌ها داشته و حریم خصوصی بیشتری با کنترل مجوز دقیق داشته باشند، همچنین از آنجایی که طراحی متفاوتی دارند، مفهوم هزینه‌های گس را ندارند. شرکت‌هایی که می‌توانیم آن‌ها را مشارکت‌کنندگان شبکه بنامیم، علاقه‌مند به چنین راه‌حل‌هایی بوده و اغلب مایلند بلاک چین را در زیرساخت خصوصی خود میزبانی کنند.

تفاوت قراردادهای هوشمند در شبکه های عمومی و خصوصی

همانطور که ممکن است تصور کنید، بین قراردادهای هوشمند برای بلاک چین های عمومی و خصوصی تفاوت وجود دارد. در یک بلاک چین خصوصی، قراردادهای هوشمند تفاوت های اصلی عبارتند از:

داده هایی که توسط قراردادهای هوشمند اداره می شوند در مقایسه با شبکه های عمومی بسیار حساس تر هستند.

یک مورد رایج این است که قراردادهای هوشمند باید بتوانند با اسناد و داده های ذخیره شده در خارج از بلاک چین کار کنند که برای پلتفرم های بلاک چین عمومی امکان پذیر نیست. در یک شبکه عمومی، اوراکل هایی وجود دارند که یا قابل اعتماد هستند یا می توانند داده بسیار محدودی را مستقیماً روی بلاک چین ذخیره کنند. در هر دو مورد، محدودیت های جدی برای استفاده خصوصی وجود دارد.

گاهی اوقات، تراکنش هایی که به قراردادهای هوشمند استناد می کنند، باید رمزگذاری شوند، در صورتی که با قراردادهای هوشمند خصوصی سروکار داریم به گونه ای که فقط اشخاص مجاز بتوانند قرارداد را رمزگشایی و اجرا کنند.

قراردادهای هوشمندی که می توانند در عرصه بلاک چین خصوصی بدرخشند عبارتند از:

• جریان اسناد شرکتی
• فرآیندهای کسب و کار زنجیره تامین
• سیستم های رای گیری امن
• تسویه حساب های متقابل با تامین کنندگان
• اجاره تجهیزات
• ایجاد ابزارهای مالی مشتقه، با پشتوانه دارایی های مشهود یا نامشهود (مانند توکن سازی برای وام دهی)
• حراج از هر نوعی و با هر پیچیدگی
• تجزیه و تحلیل پیش بینی برای داده های بلاک چین

مزایا و معایب قراردادهای هوشمند در بلاک چین‌های خصوصی

تا اینجا با مفهوم قراردادهای هوشمند و تفاوت آن ها در بلاک چین های عمومی و خصوصی آشنا شدیم. اما واقعا قراردادهای هوشمند چه کاربردی برای بلاک چین های خصوصی دارند؟ مزایا و معایب قراردادهای هوشمند در بلاک چین های خصوصی چیست؟

مزایای قراردادهای هوشمند در بلاک چین خصوصی

استقلال داخلی و پس انداز

قراردادهای هوشمند نیازی به کارگزاران یا سایر واسطه‌ها برای تأیید توافق ندارند. بنابراین، آنها خطر دستکاری توسط اشخاص ثالث را از بین می برند. علاوه بر این، عدم وجود واسطه در قراردادهای هوشمند منجر به صرفه جویی در هزینه می شود.

پشتیبان گیری

تمام اسناد ذخیره شده در بلاک چین خصوصی تکرار می شوند. بنابراین، در صورت از دست دادن اطلاعات، می توان نسخه های اصلی را بازیابی کرد.

ایمنی

قراردادهای هوشمند رمزگذاری شده اند و این رمزنگاری، تمام اسناد را از نفوذ در امان نگه می دارد.

سرعت

قراردادهای هوشمند با استفاده از پروتکل‌های رایانه‌ای، وظایف را به‌طور خودکار انجام می‌دهند و در ساعت‌ها فرآیندهای مختلف تجاری صرفه‌جویی می‌کنند.

دقت

استفاده از قراردادهای هوشمند منجر به حذف خطاهایی می شود که به دلیل پر کردن دستی فرم های متعدد رخ می دهد.

معایب قراردادهای هوشمند برای بلاک چین های خصوصی

تغییر دادن مشکل است

تغییر فرآیندهای قرارداد هوشمند تقریباً غیرممکن است، هر گونه خطا در کد می تواند زمان بر و گران باشد.

امکان وجود خلاءها

بر اساس مفهوم حسن نیت، طرفین معامله منصف خواهند بود و منافعی غیراخلاقی از یک قرارداد دریافت نمی کنند. با این حال، استفاده از قراردادهای هوشمند، اطمینان از رعایت شرایط مطابق با آنچه توافق شده است را دشوار می کند.

شخص ثالث

اگرچه قراردادهای هوشمند به دنبال حذف دخالت شخص ثالث هستند اما حذف آنها به صورت کامل ممکن نیست. اشخاص ثالث، نقش های متفاوتی را با نقش هایی که در قراردادهای سنتی انجام می دهند، بر عهده می گیرند. به عنوان مثال، برای تنظیم قراردادهای فردی نیازی به وکلا نخواهد بود. با این حال، توسعه دهندگان برای درک شرایط ایجاد کد برای قراردادهای هوشمند به آنها نیاز خواهند داشت.

اصطلاحات مبهم

از آنجایی که قراردادها شامل شرایطی هستند که در همه حال قابل درک نیستند، قراردادهای هوشمند همیشه قادر به رسیدگی به شرایط و ضوابط مبهم نیستند.

در مورد مزایا و معایب قراردادهای هوشمند در بلاک چین‌های خصوصی صحبت کردیم اما به طور کلی قراردادهای هوشمند برای بلاک چین های خصوصی هم دارای مزایا هستند و هم معایب. شرکت ها بسته به شرایط خود و انتظاراتی که از قراردادهای هوشمند و بلاک چین دارند باید تصمیم بگیرند که می خواهند از بلاک چین خصوصی و قراردادهای هوشمند استفاده کنند یا خیر؟

قرارداد هوشمند چیست؟

همه کارها را به ربات ها بسپارید. آن‌ها از انسان‌ها قابل اعتمادتراند! تکنولوژی قراردادهای هوشمند، آمده‌اند تا با کمک تکنولوژی بلاک چین نیاز انسان‌ها به «اعتماد» به یکدیگر را از بین ببرند. آن‌ها بین دو طرف یک قرارداد قرار می‌گیرند و اجرا شدن مفاد قرارداد را تضمین می‌کنند. در این مقاله، به بررسی نحوه عملکرد و کاربرد قرارداد هوشمند می‌پردازیم.

پروژه هایی مانند اتریوم، آوالانچ، پولکادات و غیره که در حوزه قراردادهای هوشمند فعالیت می‌کنند. همین موضوع باعث شده که خرید پولکادات و اتروم گزینه مناسبی برای سرمایه گذاری باشد. اگر قصد خرید این ارزها را دارید، می‌توانید در صرافی ارزپایا با کارمزد بسیار پایین آنها را خرید و فروش کنید. برای ثبت نام در صرافی ارزپایا، کافیست روی این لینک کلیک کنید.

در سال ۲۰۲۲، کمتر کسی پیدا می‌شود که نام اتریوم و قراردادهای هوشمند به گوشش نخورده باشد و به فکر خرید اتریوم نباشد. با رشد چشمگیر پلتفرم اتریوم، این سوال که «اسمارت کانترکت یا قرارداد هوشمند چیست؟» بیش از هر زمان دیگری در فضای کریپتو تکرار می‌شود. این قراردادها مانند برنامه‌های کامپیوتری هستند که در بستر بلاک چین اجرا قراردادهای هوشمند می‌شوند. ایده قرارداد هوشمند یا smart contract برای اولین بار در سال ۱۹۹۴ توسط یک رمزنگار به‌نام «نیک سابو» (Nick Szabo) مطرح شد. هدف اصلی از طرح این ایده، حذف واسطه‌ها در قراردادها بود. به این ترتیب که هر قرارداد با قرار گرفتن در یک شرایط خاص، به‌طور خودکار و هوشمند فعال شود و درنتیجه، دیگر نیاز به حضور شرکت‌ها و نهادهای واسطه، مانند بانک‌ها، در معاملات نباشد.

در واقع، ایده قراردادهای هوشمند بر اساس ایجاد اعتماد میان طرفین قرارداد بود. در واقع، این قرارداد قصد داشت تا فرصتی فراهم کند که کاربران به‌صورت ناشناس و بدون نیاز به یک مرجع مرکزی یا سیستم قانونی به یکدیگر اعتماد کرده و با هم قرارداد ببندند. اما مشکل اصلی این بود که در آن زمان فناوری بلاک چین هنوز وجود نداشت و در نتیجه حذف واسطه‌ها به طور کامل امکان پذیر نبود. اگرچه قراردادهای هوشمند پیش از رواج ارزهای دیجیتال نیز استفاده می‌شدند اما ترکیب این دو، توانست تحولی بزرگ در دنیا ایجاد کند.

در قرارداد اسمارت، دیگر کاربران نیاز ندارند که به واسطه‌ها اعتماد کنند، چراکه تراکنش‌ها در یک شبکه مورد اعتماد و کاملا توسط رایانه‌ها انجام می‌شود. این قراردادها کاملا به‌صورت دیجیتالی تایید،‌ کنترل و اجرا می‌شوند. تمام تراکنش‌های اجرا‌شده توسط قراردادهای هوشمند بر بستر بلاک چین، قابل پیگیری اما برگشت‌ناپذیر هستند.

تفاوت قرارداد هوشمند و قرارداد معمولی

با روی کار آمدن قراردادهای هوشمند، این سوال به‌وجود آمد که آیا ممکن است قراردادهای هوشمند جایگزین قراردادهای سنتی شوند؟ در واقع با وجود چندین شباهت واضح میان این دو قرارداد، تفاوت‌های آن‌ها مانع از جایگزینی اسمارت کانترکت با قراردادهای معمولی می‌شود.

برخلاف قرارداد اسمارت، در قراردادهای سنتی امکان تغییر یا حذف وجود دارد و طرفین معامله می‌توانند به‌راحتی از نهایی کردن تراکنش صرف‌نظر کنند. همچنین، احتمال تقلب در این قراردادها بیشتر از قراردادهای هوشمند بلاک چین است. درمقابل، در اسمارت کانترکت ها،‌ هیچ نیازی به واسطه نیست و معاملات به‌صورت همتا به همتا یا همان فرد به فرد، اجرا می‌شوند. همچنین، امکان فسخ یک‌طرفه و تقلب در این قراردادها وجود ندارد.

اجزای قرارداد هوشمند

Smart Contract ها از اجزایی جدایی‌ناپذیر ساخته شده‌اند. اجزایی چون:

• امضا کنندگان: امضا کنندگان به طرفین یک معامله گفته می‌شود که از طریق امضای دیجیتال، موافقت خود را برای تایید قرارداد اعلام می‌کنند.
• موضوع قرارداد: هر چیزی که قرارداد برای معامله آن اجرا می‌شود‌، مانند ملک، را موضوع قرارداد می‌گویند. برای اجرای معاملات، قراردادهای هوشمند باید به موضوع قرارداد دسترسی داشته باشند.
• شرایط قرارداد: ضوابط قراردادهای هوشمند به زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی نوشته می‌شوند. این شرایط و ضوابط شامل تمام مواردی است که طرفین باید آن را رعایت کنند. مانند تخفیفات لحاظ‌شده،‌ قوانین، خسارت و غیره .
• اوراکل: اوراکل سیستمی است که به قرارداد هوشمند اطلاعات خارجی می‌دهد. برای مثال، اگر قرارداد در رابطه با طلا است، یک اوراکل برای بررسی قیمت روز طلا در اسمارت کانترکت تعریف می‌شود.
• پلتفرم اختصاصی: قرارداد اسمارت، برای اجرا شدن به یک پلتفرم اختصاصی نیاز دارد تا آن را در میان کاربران توزیع کند. این قراردادها پس از انتشار در یک سیستم اختصاصی، در یک پلتفرم رسمی مانند Ethereum اجرا می‌شوند.

قراردادهای هوشمند چطور اجرا می‌شود؟

در ابتدا، مفهوم قراردادهای هوشمند بلاک چین ممکن است کمی پیچیده به‌نظر برسد، اما با توضیح عملکردشان به سادگی آن‌ها پی خواهید برد. برای مثال، فرض کنید که فرد A قصد خرید بیت کوین از فرد B را دارد. توافق بین این دو بر روی بلاک چین اتریوم با استفاده از یک قرارداد هوشمند نوشته خواهد شد. این قرارداد اسمارت به ‎این گونه خواهد بود: « وقتی فرد A به فرد B، چهل و دو هزار دلار تتر پرداخت کند، فرد A یک بیت کوین به کیف پول او می‌فرستد.» در این قرارداد، ابتدا یکی از طرفین، برای مثال فرد A، چهل و دو هزار دلار ارز تتر به حساب قرارداد هوشمند واریز می‌کند.

قرارداد هوشمند تترها را درون خود قفل کرده تا فرد B یک بیت کوین را به قرار داد تحویل دهد. پس از تحویل بیت کوین، قرارداد، تترها را به آدرس کیف پول فرد B و بیت کوین را به آدرس فرد A می‌فرستد. درصورتی که یکی از طرفین، در تعهداتش تاخیر داشته باشد، قرارداد به صورت خودکار فسخ خواهد شد؛ به این ترتیب، این دو فرد دیگر نیازی به یک صرافی ارز دیجیتال برای اعتماد کردن به یکدیگر ندارند.

نکته: از قراردادهای هوشمند برای راه‌اندازی پروژه دائو نیز استفاده می‌شود.

مزایای قرارداد هوشمند

قرادادهای هوشمند بلاک چین برای کاربران مزایای بسیاری به‌همراه داشته است. از جمله:

۱. استقلال کاربران قراردادهای هوشمند و کاهش هزینه‌های آن‌ها

همان‌طور که اشاره شد، با اجرای قراردادهای هوشمند، نیاز به کارگزاران و واسطه‌ها از بین رفته است. این موضوع،‌ علاوه‌بر این‌که منجر به کاهش هزینه‌های کاربران می‌شود، به آن‌ها کمک می‌کند تا خودشان به تایید توافق‌ها بپردازند. این استقلال،‌ خطر دستکاری معاملات را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.

۲. پشتیبانی اطلاعات

تمام اسناد در بلاک چین به چندین روش ذخیره می‌شوند؛ بنابراین، در صورت از دست دادن اطلاعات اسمارت کانترکت، می‌توان نسخه‌های اصلی را بازیابی کرد.

۳. امنیت معاملات

قراردادهای هوشمند رمزگذاری شده‌اند و رمزنگاری چیزی است که اسناد را از نفوذ در امان نگه می‌دارد. در واقع،‌ امکان هک شدن قراردادهای هوشمند بسیار کم است.

۴. سرعت انجام معاملات

قراردادهای هوشمند به‌کمک پروتکل‌های رایانه‌ای، وظایف خود را به‌صورت ‌خودکار انجام می‌دهند و با کاهش فرآیندهای اداری مختلف و متعدد، در زمان صرفه‌جویی می‌کنند.

۵. دقت انجام معاملات

استفاده از قراردادهای هوشمند باعث می‌شود خطاهای متعددی که در حین پرکردن فرم‌ها به صورت دستی به وجود می‌آید، دیگر اتفاق نیفتد و دقت در معامله بسیار بالا برود.

۶. تنوع بالا

اسمارت کانترکت ها در طیف وسیعی قابل اجرا هستند و برای اجرای هر نوع معامله‌ای می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. فرقی ندارد که بخواهید یک ملک را معامله کنید یا دستمزد معلم خصوصی فرزندتان را بپردازید. برای هر نوع قراردادی می‌توانید از اسمارت کانترکت ها استفاده کنید.

معایب قراردادهای هوشمند

تاکنون، ‌درمورد مزایای قراردادهای هوشمند و عملکرد متفاوت و مفید آن‌ها گفتیم، اما آیا این ایده جدید پس از ورود به بستر بلاک چین، با هیچ‌گونه محدودیتی مواجه نشده است؟ قطعا بله. در واقع، هر پدیده‌ نوظهور در دنیای کریپتو در کنار مزایای خود معایبی نیز دارد. معایبی چون:

۱. تغییر‌ناپذیری

تغییر فرآیندهای قرارداد هوشمند تقریبا غیرممکن است. این ویژگی، اگرچه امنیت بالایی ایجاد می‌کند، اما از طرفی باعث می‌شود تا هرگونه خطا در کدها، زمان و هزینه زیادی از کاربران بگیرد. از آنجایی که کدنویسی این قراردادها توسط برنامه‌نویسان انجام می‌شود، اگر خطایی از آن‌ها سر بزند، امکان اصلاح وجود ندارد و مشکلات جدی به‌وجود می‌آید.

۲. حضور نسبی واسطه‌ها

گفته شد که قراردادهای هوشمند به‌دنبال حذف واسطه هستند، اما حذف آن‌ها به طور مطلق ممکن نیست. نقش واسطه‌ها در اسمارت کانترکت، نسبت به نقش‌‌شان در قراردادهای سنتی متفاوت است. مثلا، برای تنظیم قراردادهای فردی نیازی به وکیل نیست، اما توسعه‌دهندگان قراردادهای هوشمند برای درک بهتر شرایط و ایجاد کد برای آن قرارداد به وکلا نیاز خواهند داشت.

۳. رسمی نبودن

هیچ‌گونه دولت و نهادی اسمارت کانترکت ها را به رسمیت نمی‌شناسد و بر آن‌ها کنترل ندارد. در نتیجه، همچنان رسمیت این قراردادها به‌طور واضح مشخص نیست. از طرفی ممکن است در آینده قوانینی وضع شود که با قوانین اسمارت کانترکت ها تداخل داشته باشد.

۴. هزینه بالای تنظیم

اجرای قراردادهای هوشمند بلاک چین فقط از عهده برنامه‌نویسان حرفه‌ای برمی‌آید و مبتدیان توانایی لازم برای اجرای آن را ندارند. اشخاص حرفه‌ای که به کدنویسی و قوانین و ساختار بلاک چین آشنا هستند، دستمزد بسیار بالایی برای تنظیم هر قرارداد دریافت می‌کنند.

۵. مشکلات مربوط به اوراکل‌ها

اوراکل‌ها سیستم‌های متمرکزی هستند که سرورهای مرکزی دارند. ورود این سرورها به اسمارت کانترکت ‌های بزرگ می‌تواند شرایط را برای هکرها فراهم کند تا اطلاعات قرارداد هوشمند را با توجه به منافع خود تغییر دهند.

کاربرد قراردادهای هوشمند

موارد استفاده از قراردادهای هوشمند بی‌شمارند، چراکه از این فناوری می‌توان در زمینه‌های مختلف از مراقبت‌های بهداشتی گرفته تا تامین خدمات مالی و… استفاده کرد. در ادامه، با برخی از نمونه‌ کاربردهای قراردادهای هوشمند آشنا خواهید شد:

۱. سیستم رای‌گیری دولتی

قراردادهای هوشمند برای رای‌گیری در دولت‌ها محیط امنی فراهم می‌کنند. رای‌هایی که از این طریق ارسال می‌شوند، در معرض دستکاری قرار نمی‌گیرند و در یک دفتر مرکزی محافظت می‌شوند که رمزگشایی و هک آن بسیار دشوار است. همچنین، این روش رای‌گیری به جهت آنلاین بودن می‌تواند تعداد شرکت‌کنندگان را افزایش دهد.

۲. مراقبت‌های بهداشتی

بلاک چین می‌تواند یک بستر بسیار امن برای ذخیره سوابق بیماران و حفظ حریم خصوصی آن‌ها باشد. این کار توسط قراردادهای هوشمند انجام می‌شود و کلید خصوصی ذخیره اطلاعات، فقط در اختیار بیمار و افراد نزدیک او قرار می‌گیرد.

علاوه‌بر آن، تمام شرایط بیماران را می‌توان به این طریق ذخیره کرد تا به‌صورت خودکار با شرکت‌های بیمه به‌عنوان گواهی ارائه خدمات به اشتراک گذاشت. این روش را می‌توان برای فعالیت‌های مختلف دیگر مانند مدیریت داروها و نظارت بر رعایت قوانین هم اجرا کرد.

۳. تامین خدمات

قراردادهای هوشمند می‌توانند مطالبات بیمه، خطاها و انتقال پرداخت‌ها را بررسی کنند. همچنین یکی از بهترین ابزارهای حسابداری هستند، چرا که تمام سوابق را به‌طور ایمن و به‌دور از دسترس هکرها نگهداری می‌کنند.

سوالات متداول

قرارداد هوشمند چیست؟

ایده قرارداد هوشمند یا smart contract برای اولین بار در سال ۱۹۹۴ توسط یک رمزنگار به‌نام «نیک سابو» (Nick Szabo) مطرح شد. هدف اصلی از طرح این ایده، حذف واسطه‌ها در قراردادها بود. به این ترتیب که هر قرارداد با قرار گرفتن در یک شرایط خاص، به‌طور خودکار و هوشمند فعال شود و درنتیجه، دیگر نیاز به حضور شرکت‌ها و نهادهای واسطه، مانند بانک‌ها، در معاملات نباشد.

کاربرد قراردادهای هوشمند چیست؟

موارد استفاده از قراردادهای هوشمند بی‌شمارند، چراکه از قراردادهای هوشمند این فناوری می‌توان در زمینه‌های مختلف از مراقبت‌های بهداشتی گرفته تا تامین خدمات مالی و سیستم رای گیری دولتی و… استفاده کرد.

قراردادهای هوشمند چه معایبی دارند؟

از مهمترین معایب قرارداد هوشمند می‌توان به عدم امکان ایجاد تغییر در آن و عدم تایید توسط دولت ها اشاره کرد.

بهترین صرافی ایرانی برای خرید ارزهای حوزه قرارداد هوشمند کدام است؟

صرافی ارزپایا با توجه به کارمزد معاملات کم و همچنین تایید سریع تراکنش ها می‌تواند یکی از بهترین انتخاب ها در این زمینه باشد.